Алексей Кечил-оол биле Чодураа Ногаан-оолдарның кыштаа Бай-Хаактан ырак эвесте, Арыг-Ээзи деп черде. Олар «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң 2018 чылдың киржикчилери. Бо чылгы кыштагжыларга хойну дамчыдарынга белен.
Аныяк малчыннар бо хүнге чедир 200 баш төрүүр хойга онааштыр 100 хире хураганны онча-менди доруктуруп алган. Мал оолдаашкыны ам-даа уламчылап турар. Хой кидин түлүк төрүп турар үеде Алексей кажаадан үнмес, оътка кире берген хураганнарга сигенни баглаар, сугну ижиртир, суланы чиртир, дусту бээр, кажаа иштин аштап-арыглаар дээш, ажыл черле төнмес. Дузалакчызы-биле элчип-селчип, хоюн кадарып турар. Кышты хүр ажары-биле сиген-ширбиил, немелде мал чемин чедер кылдыр белеткеп алган. Деңгели кошкай берген малын туда азырап турар.
Өгнүң кыс ээзи Чодураа дөрт ажы-төлү-биле Бай-Хаакта. Уругларының ийизи школа, ийизи уруглар сады назылыг. Кыштаг ырак эвес болгаш, олар дыштаныр хүннерде ачазынга дузалажып кээп турар. Дыштанылга үезинде база-ла мал-маган аразында.
Электри хандырылгазын бээр генераторну боттары садып алган. Малчыннар кыштаанда чурагайлыг эфирлиг дамчыдылга көөр херекселдиң ачызында 20 телеканалды көрүп турар. Аныяк өг-бүле аңгы-аңгы үндүрүглерин өй-шаанда төлеп турар болгаш өре-ширези база чок болду.
Кажаа иштинде хураганнар, деңгели кошкай берген каш мал бар. Мал суггадының талазы-биле айтырыг нарын дээрзин Алексей чугаалады:
– Малды хар эргизип, суггарып тур бис. Ынчангаш чоокку үеде кудук кастырары чугула айтырыгларның бирээзи. Чаа төрүттүнген болгаш шору доругуп келген хураганнар аңгы-аңгы кажаажыгаштарда. Эрткен чылын 25 хире тонна сигенни белеткеп алдывыс. Сула курлавыры база бар. Дус харын төнген, удавас Кызылдан садып алыр бис. Бөрүлерниң улуп турарын бо-ла
дыңнаар мен. Өршээлдиг болуп, кокай харын-даа өдекче кирбеди. Одар-белчиирни солууру-биле, Дус-Хөл чоогунга таныыр улузумнуң чанынга чайлаглаар бодалдыг бис.
Мал тудар күзелдиг аныяктарга дыка эки төлевилел-дир. Өг-бүлевис мурнундан Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолга өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис. Ам чүгле кызымаккай ажылдаарывыс арткан. Хойлуг кижи каас-даа, тодуг-даа болур болгай. Кижи боду кызар болза, кандыг-даа ажылды кылып шыдаптар.
Малчыннар “ГАЗ-52” маркалыг чүък автомашиназын ижер суг, ыяш-даш дажыырынга, сиген-ширбиил үезинде дээш өске-даа ажылдарга ажыглап турар. Алексей биле Чодурааның планнары-ла хөй: кыштаанга машина тургузар чер, чунар-бажың, чайгы кажаа, сери тудар... Кол-ла сорулгазы – эки көргүзүглерлиг ажылдаары.
Кожуннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң ажылдакчылары, мал эмчилери кыштагга доктаамал кээп, малдың деңгелин хынап турар.
Таңды кожуунда «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны 32, бо чылын оларга сес малчын өг-бүле немежир.
Шончалай ХОВАЛЫГ
Авторнуң тырттырган чуруктары
