Газ тынар элээдилерниң саны көвүдеп турар

Уругларның ортузунда токсикомания дугайында чугаа-соот чоорту чавырлып турда, элээдилер база бир чаа “хамчыкты” чогаадып алганнар – газ тынары.

Бо хоралыг хандыкшылды сниффинг база дээр. Сниффинг – дыгый куткан газты ишкээр тынар токсикоманияның бир хевири. Кажан кижи эмин эрттир хөй газ тынып алганда, ханда кислородтуң деңнели хөлүн эрттир эвээжеп, мээге кемдээшкинниг өскерлиишкиннерни болдуруп, харын-даа өлүмге чедирип болур. Газ тынып алган кижи агаар чедишпезинден албыгып өлүр.

Бөгүн ээледилерниң ортузунда зажигалка газын тынары азы ижери хөлчок улуг нептерелди алган. Чүге ындыгыл? Чүге дизе, бирээде, зажигалканы база ону «чемгерер» баллоннуг газты кандыг-даа садыгдан хостуг садып ап болур, оларның өртээ база чиик. Ийиде, газты тынган соонда, мээ-медерелдиң эзириишкини хөлчок дүрген эгелээр. Ону тынып алган уругларның “чүрээ хөөреп”, амырал чокталып, чугаа-сооду палырткайнып, тендирип, карак огу алгып азы кызыылап, эъди-кежи сооп азы изип, чараазы төктүп азы аас ишти кургап, арны-бажы деридип, куурарып азы кыза бээр.

Газ-биле хоранналыышкынның оон-даа берге чадалары – угаан-медерелдиң баларары, медерел солуудап, каракка үен-даян чүүлдер көстүрү, тыртары, медерелин оскунары, хан базыышкыны кудулаары азы өскээри, киргиткейнип тынары азы тыныштың оожумнаары.

Тывага ындыг хандыкшыл 10 болгаш 13 харлыг ийи чаш уругнуң амы-тынын аппарган. Мооң соонда республиканың профилактика черлери ону кончуг улуг кичээңгейге ап, үүрмектеп садыглаашкынны хажыдып турар садыг четкилерин илередири-биле албан черлер аразының рейдилерин организастап турар. Аңаа киржир күзелин илереткен ада-иелер школаның социал педагогунга чеде берип болурлар.

Кызыл хоорайның чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Наталья Попугалованың чугаалап турары-биле алырга, сөөлгү үеде Тывада өөреникчилерниң аразында газ тынар элээдилерниң саны көвүдеп турар. Сөөлгү өлүмнүг таварылга хоорайның 8 дугаар школазының бөлүк өөреникчилери зажилгалка газын тынып турда, оларның бирээзи ону эмин эрттир хөй тынып алгаш, амы-тынындан чарылган болуп турар. Мында чугаа кол нуруузунда ада-иезиниң ажаалдазы, хайгааралы чок арткан уругларның дугайында чоруп турары билдингир. Сөөлгү чок апарган оол болгаш ооң өг-бүлези мэрияның хайгааралынга турганы Н.Попугалованың чугаазындан билдинген.

Тывада күштүг болуп турар хоойлуга дүүштүр 18 хар четпээн улуска зажигалкаларны база ону “октаар” газ балоннарын таратканы дээш административтиг харыысалга көрдүнген.

Хоойлу-дүрүм хажыткан кижилер улуг хемчээлдиг торгаалга онаажыр. Хууда кижилер 4000-дан 6000 рубль чедир, албан-дужаалдыг кижилер – 10000-дан 20000, юридиктиг организациялар – 30000-дан 50000 рубль чедир.

Сниффингиниң хоразының дугайында тайылбырны психологтар, эмчилер, эрге-хоойлу ажылдакчылары элээдилерниң ортузунда чорудуп турар.