Бо чылын тыва уран чүүл болгаш кино делегейинде чаа болуушкун – «Аңгыр-оолдуң тоожузу» деп долу хемчээлдиг уран-чечен фильмни тырттырганы чоннуң сонуургалын хаара туткан. Фильмни республиканың кино адырының сайзыралынга көскү үлүг-хуузун киириштирип чоруур салым-чаяанныг аныяк режиссёрлар Виталий Петров биле Ролан Ооржакка удурткан чогаадыкчы бөлүк тырттырган болгаш улуг экранче үндүрериниң сөөлгү белеткел ажылдарын чорудуп турар.
Тываның улустуң чогаалчызы Степан Сарыг-оолдуң бижээни, эрги Тываның амыдыралын чураан, чаагай чаңчылдарны тодаргай көргүскен 2 номдан тургустунган тоожунуң онзагайы, чогаадыкчы кады ажылдажылгазы үре-түңнелдиг Виталий Петров, Ролан Ооржак оларга чаа төлевилелче идигни берген. Эрткен 2023 чылда, улуг чогаалчының 115 харынга тураскааткан юбилейлиг хемчеглерниң үезинде төрүттүнүп келген ук бодал, чогаалдың кол маадыры Аңгыр-оолдуң амыдыралы, сагыш-сеткили база делегей көрүүшкүнүн илереткен кинонуң төлевилели РФ-тиң Президентизиниң грантылары мөөрейге тиилээниниң ачызы-биле боттанырының кырында келген.
Амгы үеде фильмниң ниити шимелдези, үн каасталгазы база өңнээр дээн чижектиг ажылдары чоруттунмушаан. Кино тырттырар бөлүктүң өргээзи – Кызылда чогаадыкчы чаартылгалар школазы (ШКИ) база ооң студиязы. 1 шак 36 минутага доктаадып кылдынган фильмге тыва улустуң база композиторларның чогаатканы аялгаларны каасталга кылдыр киириштирген. Аңаа сураглыг виртуоз Шораан Салчак, тыва оркестрниң хөгжүмчүлери база катаптаттынмас үннүг Айдысмаа Көшкендей баштаан ыраажылар аян-ырыларын бижидип турар. Бо бүгүнүң удуртукчузу, хөгжүм башкызы Шолбан Монгуш.
Режиссерларның чугаазы-биле алырга, кинонуң кол сорулгазы – улуг-биче чоннуң кичээнгейин төрээн тыва дылынче угландырары. Тыва классиктиг литератураны номчуурунче, ооң ачызы-биле дылдың байлаан аныяк-өскенге билиндирип, үндезин чараш чаңчылдарже ынакшылды оттурарынче салдынган үзел-бодалга кинода ажыглаан арыг тыва чугаа, уян-чымчак хөөн, биче сеткил дуза болур боор дээрзинге чогаадыкчы бөлүктүң удуртулгазы улуг идегелдиг.
Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, драматург Виталий Петровтуң сценарийи-биле тургускан фильмге көрүкчү бичии Аңгыр-оолду кээргеп, олче сагыш салып, ооң салым-чолун кады чурттап эртер. Номда болуушкуннар 20 вектиң эгезин тоожулап турар болганда, ынчангы Тываның байдалы кинога база ажыттынар. Кадрларда Тывага келген баштайгы орус эмчилер, Хамааты база Ада-чурттуң Улуг дайыны, Тываның Совет Эвилелинче бактаап киргени – төөгүнүң ынчангы база амгы үеде ужур-дузалыын демдеглээр болуушкуннар боор.
Фильмниң кол деткикчилери – Тыва Республиканың Чазаа, Культура яамызы, В.Көк-оол аттыг национал хөгжүм-шии база Элээди көрүкчүнүң театрлары. Чогаалда маадырның өскен-төрээн чери Дус-Дагга база Саглыга 40 ажыг кижиден тургустунган кино тырттырар бөлүк 1 ай ажыг чурттаан. Оларны Ɵвүр кожууннуң чагыргазы, культура эргелелиниң болгаш төп эмнелге ажылдакчылары, Дус-Даг сумузунуң чурттакчылары, улуг чогаалчының салгалдары өөрүшкүлүг уткуп, болдунар-ла аргалар-биле дузаны катканнар. С.Сарыг-оолдуң дорт салгалы, алдарлыг чогаалчы Николай Куулар очулдурар, сценарий редакторлаар ажылды база кылчып, аныяк «киножуларны» деткээн. Чараш чурумалдыг, онзагай агаар-бойдустуг черге бөлүктүң улуг-биче кежигүннеринге уттундурбас солун байдалдар хөй таварышкан. Кинога улуг чогаалчының хары угда 3 салгалының ойнааны болгаш чаш уругнуң чажын хылбыктаан дойдан үзүндүлерниң кире бергени база онзагай төөгү.
Фильмниң ажылынга Башкортостандан, Марий Эл Республиканың Йошкар-Оладан операторлар, Москвадан өңнекчи, Санкт-Петербургтан графика кылыр специалист дээш Россияның аңгы-аңгы хоорайларындан тускай мергежилдиглерниң киришкени ооң деңнелиниң бедиин айтып турар. «Аңгыр-оолдуң тоожузу» деп бир дугаар тыва дылда үнүп турар долу хемчээлдиг уран-чечен фильмниң баштайгы көргүзүүн ноябрь айда улуг экрандан көрүкчүлер көөр аргалыг апаарлар.
Чаяна Чыкай, ТывКУ-нуң филология факультединиң студентизи
Ролан Ооржактың тырттырган чуруктары