Араганың кырынга чам үнер

Арага тыва кижиниң амыдыралынга хүндүткел болгаш езулал суксуну турган. Ооӊ кол чылдагааны – сүт. Араганы сүттен бүдүрүп турган, а сүттү тыва чон ыдык чемнерниӊ даӊзызынче киирип, сүт-биле холбашкан хоругларны ыяап-ла сагып чорааннар.

Тываларга бир онзагай чаңчыл турган. Чүл дээрге, эр кижи 40 хар чедир арага ишпес, таакпы тыртпас чорааннар. Тыва кижи араганы хүндүткелдиң чеми деп санап чораанындан кайы хамаанчок эңдере ишпес турган. Чүгле бир-ийи дашканы амзаар. Арагага хоптактанмас, арага харамнанмас, арага төкпес, араганы чааскаан ишпес, араганы хемчээл чок ижерге, назы кыскалаар, эмин эрттир арагалаарга дембээрээр аарыг тыптыр деп хоруглуг чүүлдер турган.

Арага ижип алган кижи ниитилелге болгаш өзүп орар салгалдарга улуг хоразын чедирип турар. Арага деп ажыг сугнуң хайындан, чүгле ону ижип чоруур кижилер эвес, а оларның өг-бүлелери, чоок улузу болгаш дөргүл-төрелдери шупту түрегделди көрүп чоруурлар. Шаптараазын, моондактарга таварышпайн, амыр-тайбың чурттаар деп бодаар болза, кижи бүрүзү арага ижерин шеглеткени дээре.

Өгбелеривистен дамчып келген чаагай чаӊчылдарывысты сагып, арага ижиптер багай чаңывыстан шеглеп, ёзу-чаӊчылдарывысты сагып, кайгамчыктыг чараш, аас-кежиктиг, өөрүшкү долган амыдыралды эчизинге чедир эдилээлиӊер! Өзүп орар чаптанчыг чараш салгалдарывыска үлегер болуулуӊар! Бистиң мерген угаанныг өгбелеривис: “Араганың кырынга чам үнер” деп үлегер домакты анаа эвес чугаалап чорааннар.

Алган дөзү: 1) Хертек А. Кижиниң мөзү-бүдүжү, сагыыр чамдык ужурлар // Башкы. - 1995. - №5 (17) - Ар. 92-93.

Видеобижидилгени Тыва үндезин культура төвү белеткээн. https://vk.com/tmgnews17?w=wal...