Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Күрүнениң демография болгаш өг-бүле политиказын боттандырар талазы-биле чөвүлелдиң хуралынга ажы-төлдүг өг-бүлелерге деткимчениң чаа хемчеглерин киирерин чугаалашкан.
Чөвүлел кежигүннери болгаш чалаттырган киржикчилер Президент Владимир Путинниң салган мурнады боттандырар сорулгазы- өзүп-көвүдээрин чедип алырынче угланган хемчеглер дугайында муниципалдыг удуртукчулар, чогуур яамыларның болгаш албан черлериниң төлээлериниң регионда демографтыг байдалдың дугайында илеткелдерин дыңнаан.
Владислав Ховалыг хуралды ажыдып тура, кижилерге чугула херек амыдыралдың шупту адырларынга хамааржыр шупту национал төлевилелдерни болгаш эчис сорулгалыг хөгжүлде планнарының ниити угланыышкынын өзүп-төрүттүнериниң санын бедидер кылдыр байдалдарны тургузарында деп демдеглээн.
Тываның Баштыңы ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиирин уламчылап, аныяк өг-бүлелерниң келир үеже бүзүрелдиг болурунга болгаш аныяктарның угаан-медерелинде өг-бүлениң үнезин катап оттурарынга таарымчалыг байдалдарны тургузуп ажылдары чугула деп чугаалаан.
Хуралдың киржикчилери Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының, Кадык камгалал яамызының, Россия Федерациязының Пенсия болгаш социал камгаладылга фондузунуң Тыва Республикада салбырының төлээлериниң илеткелдерин дыңнаан.
Тыва Республика чаштар төрүттүнериниң көргүзүү, хөй ажы-төлдүг өг-бүлелениң үлүү, чурттакчы чоннуң аразында аныяктарның саны-биле Россияда бирги черлерде хевээр артканын илеткелчилер демдеглээннер.
2024 чылдың сан-чурагайларындан алырга, Тыва чаштарның төрүттүнериниң талазы-биле Чечняның соонда ийиги черде. Ынчалза-даа 2011 чылдан бээр өзүп-төрүттүнериниң саны доктаамал эвээжеп турар, ооң кол чылдагаанының бирээзи – 1990 чылдарның демографтыг кризизиниң уржуундан божуур назылыг херээженнер санының эвээжээнинде. Ынчангаш Президентиниң чурттакчы чонну кадагалап, ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир хүлээлгези республикага дорт хамаарылгалыг.
Төрүттүнериниң деңнелин көвүдедири-биле республика 2023 чылда чогуур программаны хүлээп алган, ында 18 хемчегни киирген. 2025 чылдың чайынында ажылдаткан соонда, программаже ажы-төлдүг өг-бүлелерге акша-хөреңги деткимчези, иштиг херээженнерге кадык камгалал албан черлериниң үделгези, өг-бүлениң чаңчылчаан үнелиг чүүлдерин кадагалаары дээш, 25 хемчег кирген.
ТР-ниң күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Эдуард Сандан регионда хүлээп алдынып турар өг-бүлени деткиир хемчеглер өг-бүлениң чаагай чоруун бедидер болгаш амыдыралдың берге байдалынга таварышкан болгаш социал айыыл чок байдалга таварышкан өг-бүлелерниң санын эвээжедиринге салдарны чедирип турарын илеткелинде демдеглээн.
Сайыттың чугаазы-биле алырга, 2025 чылдың төнчүзүнге чедир Тывада ядыы-түреңги чоруктуң деңнели 10 чыл дургузунда 35,2 хуудан 20,4 хуу чедир эвээжээн, а Бүгү-делегейниң күш-ажыл организациязының санаашкыны-биле алырга, ажыл чок чоруктуң деңнели 19,2 хуудан 4,9 хуу чедир эвээжээн. 2019 чылдан бээр социал нарын байдалда өг-бүлелер саны 35,7 хуу (655-тен 421 чедир), амыдыралдың берге байдалынга таварышкан өг-бүлелер саны 58,6 хуу (1113-тен 460 чедир), социал өскүс уругларның саны 26,2 хуу (2445-тен 1804 чедир) эвээжээн.
Отчеттарны дыңнаан соонда, Чөвүлелдиң келир чылдарда күүседир протоколун тургускан. Тодаргайлаарга, Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга кадыкшылы кызыгаарлыг уругларны кижизидип өг-бүлелерге деткимче хемчеглерин калбартырын, ол ышкаш «Тыва Республикада өг-бүлениң беш чыл планы» талазы-биле хемчеглер планын база ажылдап, 2030 чылга чедир тодаргай сорулгаларны салыр дааскан.
ТР-ниң Экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызынга корпоративтиг демографтыг стандартты киирерин, аңаа өг-бүле болгаш ие-чашты деткиир хемчеглерни ажыглаарда рейтингини тургузарын саналдаан. ТР-ниң Орук-транспорт яамызынга орук кыдыында ачы-дуза черлеринге (кафелер, бензин кудар черлер, арыглныр черлер) ие-чаш өрээлдерин тускайлаар аргаларны өөренип көөрүн дааскан. Өске-даа яамылар болгаш албан черлерге чогуур угланыышкыннары езугаар ажы-төлдүг өг-бүлелерге деткимче хемчеглерин калбартырын база дааскан.
Владислав Ховалыг Чөвүлел хуралының түңнелинде, хөй ажы-төлдүг ада-иелерге, 9-11 класстар болгаш техникумнар сургууладарынга школчы идик-хевиниң, аай-дедир орук төлевириниң, чемненген өртээниң чамдыызын келир чылдан эгелеп республика бюджединден компенсациялаарын бодунуң телеграм-каналынга дыңнаткан.
Ажы-төлдүг өг-бүлелерни болгаш аныяк өг-бүлелерни деткиир байдалдарны тургузар дээш чазак, бизнес база ниитилел демнежир ужурлуг деп Владислав Ховалыг демдеглээн. Национал төлевилелдер күүселдези-биле өг-бүле политиказынче кичээнгейни угландырарынче онза кичээнгейни салыр херек.