Агаар-бойдузу кадыг-шириин, каас-чараш Мөңгүн-Тайгада төөгүнүң даш тураскаалдары хөй. Кижилер болгаш дириг амытаннар дүрзүлүг даш көжээлер, даштарда оюп каан чуруктар болгаш бижиктер Тываның төөгү эртинелеринге хамааржыр.
Кызыл-Хаяның уран чүүл школазының чурулга салбырының башкызы Алаш Дамбаа Мөген-Бүрен хемни кежир хая дашта Ыдыктыг XIV Далай-Лама Башкының овур-хевирин чураан.
Ийи чыл бурунгаар «Мөген-Бүрен» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгениң удуртукчузу Өшкү-Саар Ооржактың эгелээшкини-биле Кызыл-Хаяның аныяк чурукчулар эвилелин үндезилеп тургускан. Эвилелче Аңгырак Ховалыг, Алаш Дамбаа, Рустам Делгер-оол, Снежана Хертек, Саян Иргит, Айдыс Иргит олар бактаап киргеннер.
Кызыл-Хая биле Мугур-Аксы аразында орукта Кара-Белдир деп черде улуг даштарга сеткил-сагыш хайныышкынын илереткен дүрзүгештерни база чураан.
Чуруктарны Шончалай Ховалыг тырттырган
