Бөгүн Россияның хамааты ужар чүүлүнүң 100 чыл ою. Кызылдыӊ аэропортунга делегей чергелиг сектор тургузары-биле чаартылга ажылдары уламчылап турар.
Россияныӊ күрүне кызыгаарын таварып ужуп эртер пассажир-чүък авиатранспортунуӊ эрттирилге пунктузунуӊ техниктиг дерилгезиниӊ тудуг-эптелге ажылдары эгелей берген. Удавас «Сибирь» S7 компанияның самолеттары Кызыл – Новосибирск аразынга ужуп эгелээр.
Аэродром албанының инженери Алик Санаа аэропорттуң узуну 2700 метр, дооразы 45 метр ужудуп-хондурар шөлүн ажаап-тудуп турар. Ол Кызылдың транспорт техникумунга автомобиль оруктарын тудар болгаш ажаап-тудар мергежилди чедип алган. Эрткен чылын Санкт-Петербургтуң А.А. Новиков аттыг күрүнениң хамааты ужар чүүл университединиң өөредилге төвүнге тускай эртеминиң талазы-биле билиин бедиткен.
Аныяк инженерниң ажыл хүнү эртенгиниң 5 шак 30 минутада эгелээр.
– Беш ажыг чыл бурунгаар ажылдап кээп турумда, амгы ужудуп-хондурар чаартынган шөлдү ажыглалче киирген. Ооң мурнунда демир-бетон шывыглыг турган. Амгы шөл үениң негелделеринге дүгжүп турар.
Самолет ужуп кээр бетинде, ийи шак бурунгаар, ужуп-хондурар шөлдү албан хынаар ужурлуг. Ужар транспорт хонуп, шөлге айыыл чок доктаап болурун тускай дериг-херексел-биле хынаар бис. Компьютер санаашкыннарны үндүрер, көргүзүглер эки болза, самолетту хондуруп болур.
Бир эвес санаашкыннар чогуур көргүзүглерге дүүшпес болза, аэропорттуң аар чүък машиналары шөлдү аштап арыглаанының соонда, катап хынаар. Кыжын харны, чайын хөөлбектерни, хат соонда бокту тускай ширбиилдиг болгаш агаар үрдүрер техника-биле шөлдү арыглаар.
Ужуп-хондурар шөлде долгандыр амгы үениң чырык-медээ дериг-хереселин тургускан. Караңгы үеде ону кыпсыптарга, самолет айыыл чокка хонуп алыр.
Ол ышкаш бистиң албанывыс ыт-куш-биле демиселди чорудуп турар. Куштар хоюзар болгаш дааш үндүрер тускай дериг-херекселдерни чазын ажылдадыр бис. Куштар самолет-биле үскүлешкеш, айыылдыг байдалды тургузуп болур.
Самолеттар ужуп, хонуп турда, диспетчерлер шөлдү хайгаарап турар. Ол үеде шөлге шаптараазыннар турбас ужурлуг. Черлик ыттар херимни казып кирип кээр. Шөлдү кежир халчып туруп бергилээр таварылгалар база турган. Бис шөлдү эргий кезип, ыттарны сывыртап чорудар бис. Өршээлдиг болуп, онза байдалдар бүрүткеттинмээн. Ону аэропорттуң бугу ажылдакчылары баш бурунгаар чайладып турар.
Аэродром албанында менден өске начальник Лопсан-Серен Сарыглар база техник Андрей Николаев ажылдап турар – деп, Алик Санаа ажыл-агыйын тайылбырлап таныштырды.
Ужудуп-хондурар шөлче машиналыг үнер-кирерде, диспетчерниң чөпшээрелин алыр, чурум ындыг. Аэропорттуң коллективи демниг болгаш найыралдыг дээрзин аныяк инженер онзалап демдегледи. Хоочуннар аныяктарга арга-сүмезин кадып турар.
– Самолет хонуп турда, ээр орукка манап алгаш, ужар-хемениң тургузар черин айтып, эдертир бис. Бичии тургаш, өске оолдар дег, дээрде ушкан самолеттарны болгаш вертолеттарны аажок сонуургап көөр турдум. Ам ужар-хемелерни эдертип, ужудуп-хондурар шөлүн ажаап-тудар ажылдыг болганым – чашкы үемниң чажыт күзели бүткени ол деп бодаар мен.
Үдеп турар самолеттарывыс-биле Россияның Президентизи Владимир Путин, камгалал сайыды Сергей Шойгу дээш чурттуң оон-даа өске удуртукчулары, билдингир спортчулар, артистер дээш кымнарны келбээн дээрил.
Камгалал яамызының Ан-26 самолеттары кажан-даа ужуп кээп болур. Ынчан бистерни кыйгыртыптар.
Чайгы, кышкы үеде ужупдуп-хондурар шөлдүң байдалынын база белеткелиниң дугайында актыларны долдурар болгаш өске-даа саазын-документ ажылдары хой. Чурттуң шупту аэропорттарындан келген медээлер-биле таныжып, байдалды билип ап турар бис. Самолеттуң моторунче даш кирген, куш самолеттуң чалгыны-биле үскүлешкен дээш оон-даа өске медээлер келир – деп, бо хүннүң маадыры чугаазын доосту.
Тываның төвүнден өске хоорайларже дорт ужар рейстер чылдан чылче немежип турары өөрүнчүг. Кызылдыӊ аэропортунда чоруттунуп турар чаартылгалар делегей чергелиг авиарейстерни ажыдарынга таарымчалыг байдалды тургузуптарга, республиканы сонуургап кээр аян-чорукчуларның саны каш катап көвүдээр дээрзи чугаажок.
Чуруктарны Шончалай Ховалыг тырттырган
