Хураганнарын онча-менди камгалап алыр дээш, дүн-хүн чок ажыл-иште

Эрзин кожууннуң «Кыштаг» болгаш «Чаа сорук» төлевилелдериниң сөөлгү киржикчилери керээ езугаар малын эрткен чылын кожууннуң өнчүзүнче хүлээткен.

ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыдының бирги оралакчызы Артыш Монгуш эрткен чылын хой хүлээп алган кыдыг кызыгаарда Качык суурда Радик биле Байырмаа Нанчыттарның аалынга чедип, кыштаглаашкынның байдалын хынап көрген.

Нанчыттар Хеци (Кадыр) деп черде кыштаглап турар. Мал оолдаашкыны эгелээн болгаш, олар дүн-хүн дивейн хураганнарын ажаап-карактаар ажыл-иште. Хураганнар кажаазында изиг-демирни тургускан. Ында 40 шаа хураган бар. Малчыннар хураганнар кажаазын чылыдыр одап, ында-ла эмискиктеп турарлар.

– Эрткен чылын күстүң башкы айында хойну хүлээп алгаш, одарладып, шору семиртип алдывыс. Инектеривис база бар. Амгы үеде мал чеми сыыгап турар. Өөм ээзи хоюн кадарып чоруп каар.

Мал оолдаашкыны – дыка чымыштыг үе, бичии-даа дыштаныр үе чок. Мал дамчып келген болгаш, арай эрте оолдай берди. Чамдык хойларның деңгели арай кошкаап, хураганнарын тоттурбайн турар. Ынчангаш эмискиктээр ужурга таваржып тур бис. Чаа төрүттүнгеннери бажыңывыс иштинге бичии үгекте.

Дархи (Качык) хемден доштап, эргискеш, малывысты суггарып тур бис. Көдээ ажыл-агый яамызының төлээлери ийи шоодай сула дүжүрүп берди. Ону хайындыргаш, хураганнарга суун ижиртирин сүмеледи.

Хар кылын болгаш кыштаглаашкын арай берге эртип тур. Азыг диштиг араатан аң талазы-биле байдал нарын. Өөр кокайларның улуп турарын бо-ла дыңнаар бис. Чоокта чаа дырбактыгга ийи хоювус алыстывыс. Суму чагырыкчызы Аржаан Самбырже дырай долгаптарывыска, аңны узуткаан. Дырбактыг дыка улуг болду. Ынчангаш мал-маганны чүгле эки карактаары чугула – деп, өгнүң херээжен ээзи ижин таныштырды.

Малчыннарның оглу биле кенни Аңчы биле Айыраана Нанчыттар «Кыштаг» төлевилелиниң 2016 чылдың киржикчилери. Олар ийи чыл болгаш 200 төрүүр хойну хүлээткен. Аңчы ада-иезинге дузалажып, мал чемин, ыяш-дашты, аъш-чемни чедирип берип турар.

Радик биле Байырмаа Нанчыттарның уйнуктары кырган ада-иезиниң дузалакчылары. “Ада-ием Качыктан, кара чажымдан-на сумуну бүзээлээн тайгаларга хой кадарып өскен мен. Социал ажылдакчылап турдум. Өөм ээзи кызыгаар черинден хүндүлүг дыштанылгаже үнген, чагырга черинге даргалап-даа турду. Он-даа, 200-даа хойну кадарарга-даа чымыжы дөмей. Ынчангаш малчын оглувуска өмек-дөмек болуп, немей кадарар хойну хүлээп алганывыс бо” – деп, Байырмаа Нанчыт чугаазын доосту.

Хүндүлүг дыштанылгада көдээ ишчилер малының төлүн чидириг чокка камгалап алыр дээш, уйгу-чыдын чокка, дүн-хүн дивейн ажылдап турарлар.

ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының уксаажыдылга ажылы болгаш көдээ ажыл-агый сайзырадыр килдизиниң кол специализи Чодураа Иргит хураганнарның деңгели шыырак деп үнелээн.