Каадыр-оол Бичелдей: «Тывалап чугаалажыылыңар»

Бо күстуң чаа ному-биле силерни таныштырар-дыр бис. Тыва дылды өөренирлерге дузаламчы кылдыр бижээн «Тывалап чугаалажыылыңар» деп номнуң автору – Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей.

Ном тыва дылды билбес, ынчалза-даа анаа чугаалап өөренип алыксап чоруур улуска таарымчалыг, бөдүүн, билдингир кылдыр бижиттингени-биле онзагай. Бо номче кирген кичээлдерниң кол сорулгазы–тыва дыл дугайында билиглерниң эге чадазынга даянып, күзелдиг кижи бүрузүн тыва дылга чугаалажып билир кылдыр өөредири. Дыл болгаш эге класс башкыларынга база ада-иелерге бо номнуң ажыктыг болуру чугаажок. Ылаңгыя ажы-төлүн төрээн дылынга ынак, хумагалыг болурунга өөредип, кижизидеринге бо ном кончуг улуг дузалыг болур.

Бис эвес ажы-төлүвүс төрээн дылын утпазын дээр болзувусса, чеже-даа уруглар садынга, школага өске дылга чугаалажып турар болза, олар-биле өг-бүлезинге чүгле төрээн дылынга чугаалажыры чугула. Чүге дизе, чаш уруг бодун кым мен, кандыг төрээн дылдыг мен деп чүвени медереп билип ап чоруур болур. Өске дылга айтырыг салырга аңаа чүгле төрээн дылынга харыылап, чугаалажыры кол. Бо арганы үргүлчү ажыглап, күш-биле эвес, ажынып хорадавайн, чаш төлдүң аайы-биле аңаа өске дылга харыылавайн чоруурувус бистиң — ада-иелерниң дорт хүлээлгевис болур.

Yе билдинмес дораан эртер, чаш уруглар төрээн дылын ажыглаваска чоорту уттуп алырлар. Кижиниң төрээн дылы ооң иштики делегейиниң кол дөзү болур.

Бо арганы ийи болгаш оон-даа хөй дылдыг ниитилелдерлиг черлерде чаш уругнуң сайзыралынга таарыштыр делегей чергелиг эртемденнер шинчилеп тургусканнар. Ынчангаш мону ажыглаарывыска уругларывыс бүгү талалары-биле сайзыралдыг болуп, оларның медерели чаа билиглерни шиңгээдип алырынга быжыг белеткелдиг болур деп, эртемденнерниң шинчилелдери бадыткап турар.

Ынчангаш чаа ном-биле таныжып, ону номчуурунче номчукчуларывысты кыйгырдывыс.

Номну дараазында адрестен садып ап болур: Кызыл хоорай, Щетинкина–Кравченко кудумчузу, бажың 57.

Сай-Суу Тарыймаа, «Улуг-Хем» солунундан

Авторнуң чуруу