Тыва эки-турачы эскадроннуң санинструктору, 31-ги гвардейжи аъттыг-шериг полугунуң Морозов аттыг 8-ки гвардейжи дивизияның дайынчызы Норжуң Балчыр-ооловна Кыргыс 1923 чылдың октябрь 11-де Үрбүнге Балчыр-оол Топтуг-оол, Шошкак Айыжыевнаның 12 ажы-төлүнүң аразынга төрүттүнген. 1938 чылда Норжуң эге школаны дооскаш, 1940 чылда Улуг-Хем кожууннуң Үрбүн көдээ Совединге секретарьлап ажылдап эгелээн.
Ада-чурттуң Улуг дайыны эгелей бергенде, тыва аныяктар дайынга киржир билдириишкиннер бижип эгелээн. Норжуң Балчыр-ооловна 1942-1943 чылдарда курстарга өөренип алгаш күрүнениң радиокомитединге ажылдап турган үезинде ооң угбазы Бичен Терек-ооловна Ховалыг дайынга киржир дээн деп дыңнааш, база дайын чоруур билдириишкин кииргеш, санинструкторлар курстарын доозуп алган.
1943 чылдың август айда радиокомитеттиң харылзаа сайыды Шыырап дарга Норжуңну кабинединче кыйгырган. «Фронт чоруур-дур сен, кызым. Совет Эвилелиниң Чазаа, кол командылакчы Сталинниң айтыышкыны-биле билдириишкин киирген эки турачыларны фронтуже чорудар дээн-дир» дээш, адазы ышкаш куспактааш, эки-турачылар отряды тургузуп турар пунктуга чеде бээрин сүмелээн.
Сентябрь 1-де ТАР-ның нам, чазааның бажыңының баарынга хөй кижи чыглып келген. Тываның эки турачы отрядын фронтуже үдээринге тураскааткан митинг болган. Республиканың баштыңчылары эрес-маадырлыг оолдар, кыстарны немец-фашистиг эжелекчилерни чылча шаварынче сорук киирип, чагыг-сөзүн сөглеп, орук-суур эки чедип, менди-чаагай чанып келирин күзээннер. Фронтуже аъттанып турар 207 эки турачыларның аразында 10 кижи — чалыы кыстар, оларның бирээзи Норжуң.
Бүдүн ай дургузунда машинага, поездиге чоруп келгеш эки турачылар Ковров хоорайга база бүдүн чартык ай ишти дайынчы белеткел эрткеннер. Тыва эки турачыларның дайынчы белеткелин хынап келген генералдар, офицерлер салымындан аътка чоруур кылдыр чаяаттынган улус-тур дээш, 31-ги гвардейжи аъттыг-щериг полугунуң 8-ки гвардейжи дивизияның 4-кү эскадронунуң составынга киирген.
Кыргыс Норжуң-биле кады санитар кыстар бир дугаарында Деражно суурну хосташкаш, улуг чидириг чок болганнар. Улаштыр Ровно хоорайны хостажып, мурнуку одуругда балыгланган дайынчыларны аткаар дажыглап, оларга дүрген дузаны чедиргеш, медсанбатче чорудуп турган. Чамдык таварылгаларда санитар кыстар шуут немецтерге удур дайылдажып кириптер.
Ровно хоорайга немецтерниң кол штавы турган. Совет дайынчылар Ровно дээш тулчуушкунга хөй чидириглиг-даа болза, дайын эгелээнден бээр 1944 чылдың февраль 2-ге чедир фашистерге эжелеттирген турган хоорайны тыва эки турачыларның ачызында хостаан. Улаштыр Покровское, Пахарельцы, Панталия, Рачино, Сурмичи суурларны хосташкан. Дубно хоорайны хостажып тургаш дыка хөй эки турачылар маадырлыы-биле өлген.
Норжуң дайын шөлүнге балыгланган дайынчыларны камгалап, дайын шөлүнден үндүр сөөртүп, чаңгыс эвес маадырларның амы-тынын камгалаан. Совет командылал санинструктор Норжуң Балчыр-ооловнаның эрес-дидимин, туруштуун, коргуш чогун үнелеп көргеш, «Дидим чоруу дээш» деп медаль-биле шаңнаан.
Дайын соонда Норжуң Балчыр-ооловна төрээн Тывазынче чанып келгеш суд секретарынга ажылдап, СЭКП Кызыл райкомунга секретарлап, өг-бүлезиниң байдалы-биле Таңды кожуунче көжүп, комбинатка даараныкчылап үр чылдарда ажылдаан. Ол көдээ, район Советтериниң депутадынга чаңгыс эвес удаа соңгудуп, 1964, 1984 чылдарда Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң Президиумунуң хүндүлел бижиктери-биле шаңнадып чораан. Ооң хөрээн «Дидим чоруу дээш» деп дайынчы медаль, Ленин ордени, ТАР-ның ажыл-ишчи шылгарал дээш ордени, Ада-чурттуң Улуг дайынының 1-ги база 2-ги чергениң медальдары, В.И. Лениниң 100 харлаанынга тураскааткан юбилейлиг медаль, «Күш-ажылдың хоочуну», «Тиилелгениң 40 чылы» медальдар каастап чораан.
Улуг-Хем солуну.
