«Амыдыралга инфратургузуг» национал төлевилелдиң «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг программазы-биле 2025 чылда республиканың 19 муниципалдыг тургузугларында 30 хөй-ниити шөлүнге чаагайжыдылга ажылдарын чоруткан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ооң дугайында бодунуң блогунда дыңнаткан.
«Президентиниң эгелээни таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээр төлевилел Россияның регионнарында чурттакчылыг черлериниң аян-хевирин элээн өскертип, кижилерниң амыдырал-чуртталгазының шынарын экижидер кол чепсектерниң бирээзи апарган» – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
Бо чылын федералдыг программаның күүселдези Тываның маадырларының адын мөңгежидер арганы бергенин Тываның Баштыңы демдеглээн. Дыка хөй муниципалдыг тургузугларда тускай шериг операциязының киржикчилериниң маадырлыг чоруунга тураскааткан Алдар аллеялары болгаш тураскаалдар ажыттынган.
Кызылда дөрт объектиде ажылдар доозулган: тускай шериг операциязының киржикчилеринге тураскааткан скульптура комплекизи, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилеринге болгаш тоолчургу Шумов алышкыларга тураскааткан архитектурлуг-скульптура комплекизи, Дөгээ даанче үнер черниң бирги эдээнде девискээрни база солагай талакы дачалар ниитилелдериниң 5 дугаар доктаамының мурнунга хөй-ниити шөлүн чаагайжыткан.
Муниципалдыг тургузугларда 26 объектиде ажылдар база кылдынган. Ак-Довуракта Алдар аллеязын, Бай-Тайга кожуунда — «Даш-чонукчулары» паркты, Барыын-Хемчикте — уруглар ойнаар универсалдыг шөлчүгешти, «Аныяктар парыгы» сесерликти, Чаңгыс демниг чорук шөлүн база спортчу шөлдү чаагайжыткан. Чөөн-Хемчикте Кара-Суг хемниң эрии, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелге шөлү, аныяктар сесерлии, стадион девискээри, эрик кыдыында сесерлик, Шахтерлер аллеязындан Алдар аллеязынга чедир кижи кылаштаар чер чаагайжыттынган. Мөңгүн-Тайга кожуунда стадионну эде кылган, Өвүр кожуунда универсалдыг спорт шөлүн туткан, Бии-Хем кожуунда воркаут шөлчүгежин, Сүт-Хөл кожуунда – «Кым-даа, чүү-даа уттундурбаан» тураскаалды, Таңды кожуунда – стадионну, Тере-Хөл кожуунда – «Чыргалаң» сарыг шажын хүрээзин, Тожу кожуунда – Хоочуннар аллеязын, Тес-Хем кожуунда – Ч. Кидиспей аттыг дыштанылга болгаш культура парыгының бирги чадазын, Чаа-Хөл кожуунда – уруглар ойнаар болгаш спортчу шөлчүгештиг девискээрни, Чеди-Хөл кожуунда – стадион девискээрин чаагайжыдып, Эрзин кожуунда Комсомольская кудумчузун эде чаарткан.
Бичии хоорайлар болгаш төөгүлүг суурлар чаагайжыдар бүгү-российжи мөөрейниң түңнелдери-биле бо чылын дараазында: Шагаан-Арыгда «Дружба кудумчузунуң кижи кылаштаар черни чаагайжыдары», Кызыл хоорайда «Тыва кавай», Туран хоорайда «Хамааты дайынының маадыры Сергей Кузьмич Кочетов аттыг кудумчунуң чаагайжыдылгазы» төлевилелдер-биле тудуг ажылдары чоруп турар.
Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тударының тергиин төлевилелдериниң Х бүгү-российжи мөөрейинге: Кызыл хоорайга боттандырар «Тываның тос эжии» база Бии-Хем кожууннуң Туран хоорайга «Тываже кирер хаалга» деп Тывадан ийи төлевилел тиилээн болгаш келир чылын боттаныр.
«Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри» федералдыг программа Тывада 2018 чылдан бээр боттанып эгелээнин сагындыраал. Ол үелерниң дургузунда республиканың хоорайларында болгаш кожуун төптеринде 161 хөй-ниити черлери чаагайжыттынган.
Бүгү-российжи деңнелге ийи төлевилел: Туранда Баштайгы орус көжүп келгеннерниң парыгы база Шагаан-Арыгда Азия төвүнде көшкүн чоннар парыгы шылгараңгай төлевилелдер санынче кирген.
