Россия – Моол кызыгаарында малын малдап...

ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыдының бирги оралакчызы Артыш Монгуш Эрзин кожууннуң чедери берге Качык сумузунуң девискээринде малчыннар-биле ужуражып, кыштаглаашкынның байдалын хынап көрген.

Өгбелериниң малын малдап турган черинде Долаана биле Херел Натпиттер чымыштыг ижин уламчылап турарлар. Шагааның Ак айында келген аалчылар барган аал бүрүзүнге чаларап келген чылдың сөңүн сунуп, ийи шоодай суланы дүжүрген.

Качык сумузундан ырак эвесте, Баян-Кол Аксы деп черде, үш ажы-төлдүг малчын өг-бүле шээр, бода, чылгы малды тудуп турар. Ол ышкаш сарлык биле хайнакташтырган инектер база бар. Бир бызаазының шолазы “Панда”.

Натпиттер өг-бүле туткан соонда, өгнүң эр ээзиниң ада-иезиниң кыштаан ээлеп, ээн кагбааны ол. Школа назылыг уруглары Нарын школазында өөренип турар. Өгнүң эр ээзи Качыктың дизель станциязынга хөй чылдар дургузунда улуг машинистеп ажылдап турган. Амгы үеде ол мал ажылынче долузу-биле шымнып кирген.

Малчыннар хууда ажыл-агыйын сайзырадыр дээш, ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынче күрүне деткимчезин алыр грантыга бо чылын киржир сорулгалыг. Чылдың-на хар кылын чаар болгаш оларга трактор чугула херек. Качыкчылар бот-боттарын кезээде деткижип турар. Ынчангаш техниканың ачызы-биле кожа-хелбээ аалдарның одар-белчиирин далбый тыртып, хардан аштап бээр арга тургустунар. Оон аңгыда 200 хире гектар черге мал чеми тарып өстүрери база көрдүнүп турар.

Мал чемин кожуун төвүнден садып ап, бичиилеп сөөртүп эккеп турар. «Ачам Качык чурттуг. Бодум Нарындан мен. Эрткен чылын ът-сиген хирелиг үнген-даа болза, мал чемин чедер кылдыр белеткеп алган бис. Дүрүг сигенни, оодурба, суланы немей садып ап турар бис. Улуг чъүк машинавыс – сиген-ширбиил белеткээринге ажыктыг хөлгевис. Өөм ээзи он ажыг чыл бурунгаар бодунуң күжү-биле чагыларны тургузуп, кыштаавысче чырыкты киирген. Бажың даштында хере азып каан инек кештеринден күдээвис чайын кызыл мойтактар даараар. Ол кешти чымчадыр эттээш, кызыл чөвүрээ-биле будааш, өгбелеривистиң кедип чорааны идиктерин даарап турар шевер деп, өгнүң кыс ээзи ижин таныштырды.

Россия – Моол күрүне кызыгаарының чанында малчыннарның нарын айтырыгларның бирээзи – азыг диштиг араатан аң-биле демисел. Натпиттерниң эрткен күзүн каш малын тудуп, когаралга чедирген. “Арга-арыгда кокайларның улуп турарын бо-ла дыңнаар бис. Өршээлдиг болуп, бо чылын дөрт даванныг куу дайзыннар харын-даа өдекче кирбейн-тур. Мал-маганны одарга ээн кагбайн, чүгле эки карактаар болза эки” – деп, көдээ ишчилер чугаалап турар.

Качыктың малчыннары удур-дедир карактажып чоруурлар. Олар рация-биле доктаамал харылзажыр аргалыг. Ол ышкаш «Теле2» соталыг операторнуң харылзаазы база бар.

Долаана биле Херел Натпиттер мал оолдаашкынының чымыштыг үези апрель айда эгелээрин дыңнаттылар.

ТР-ниң көдээ ажыл-агый сайыдының бирги оралакчызы Артыш Монгуш Качыктың девискээринде кыштаглаашкын ниитизи-биле чогумчалыг эртип турарын демдеглээн. Малдың деңгели ортумак, малчын коданнарже оруктар ажык.