Cайгарлыкчы ажыл-херээн улгаттырып алыр дээш «Социал керээ» программазынга Кунгуртугдан киришкен. Күрүне деткимчези-биле хүнден октаг алыр батареялар, интернетке коштунары-биле спутник антенназын, бензин аккумуляторун садып алган.
Марианна Мунзук Балыктыг сумузунуң девискээринде орук чанында туткан оран-саваны садып алгаш, чаңгыс чер-чурттугларынга аргыжарынга эптиг байдалды тургузуп, шайлааракты ажытканы ол. Мунзуктарның өг-бүлези боттарының күжү-биле оран-саваның соңгаларын улгаттыргаш, солаан, чылыдылга системазын киирип, батареяларны тургускан, ханаларны гипсокартон-биле дескилээн. Септелге ажылдары уламчылап турар.
Сайгарлыкчының кол сорулгазы – чер-чурттунуң чараш бойдус чурумалын аалчыларга таныштырары. Ынчангаш чоорту шайлаарактың даштын септеп, аалчылар бажыңын тудуп, турисчи бааза ажыдар сорулга салдынган.
«Соцкерээ» программазының киржикчизинге тус черниң чурттакчызы Долаана Удуксай дузалажып, паштанчылап турар.
– Аян-чорукчулар доктаамал аргыжып турар. Узун орукка олар могап-шылай берген кээр болгаш хонар-дүжер черни бо-ла айтыра бээр. Оларга узун орук – улуг шылгалда.
Өске регионнардан болгаш даштыкы чурттардан келген аалчыларга таарымчалыг байдалды тургузуп, аалчылар бажыңы, душтуг чунар-бажыңны тудар бис.
Бо даглар кырында дүвү чок хөл бар. Ынаар аалчыларны чедирерин база өөренип көрүп тур бис. Турисчи аъттыг болгаш чадаг кижи кокпаларын ажылдап кылыр. Ол ышкаш Балыктыгның кайгамчык чараш черлерин долгандыр көргүзерде, күштүг моторлуг хемелер херек апаар.
Хоорайдан үнген автомашиналар даңгаар эртен 4-6 шак үезинде, суурдан үнген улус 18.00-20.00 шакта келир. Ынчангаш хүндүс кезек дыштыг үе тыптып келир. Аъш-чемни газтыг плитада белеткеп турар бис. Шайны, хайындырган сугну термостарга кудуп каар-дыр бис.
Аалчыларга эптиг болзун дээш, банк картазы-биле санажыр терминалды база чагыдып каан бис. Чинчи Сагаачының өөнүң ээзи, Кунгуртугнуң күдээзи бисти деткип, «Кунгуртуг, Балыктыг, Сере-Белдир» деп бижээн орук айтыкчызын сеткилинден кылып бергенинге дыка өөрүп-тур бис. Ону орук белдиринге тургузар дээш чурукчуну манап тур бис, айтыкчылар көскү болзун дээш, ол таарыштыр өңнерни шилиир.
Эрги аккумулятор дыка хөй бензин «ижер», чарыгдалы улуг. Дизель генератору ук айтырыгны шиитпирлеп болур, ооң өртээ 130 муңдан өрү – деп, сайгарлыкчы ажыл-ижи болгаш сорулгалары-биле үлешти.
«Социал керээ» программазы ажыл-херээн ажыдып азы улгаттырып алыр дээн улуска улуг идигни күрүне берип турарын Марианна Мунзук демдегледи.
Шушенск, Абакан база Красноярск крайдан аян-чорукчулар шайлааракка орук ара кире дүжүп, амданныг аъг-чемин чооглап алдылар. Оларның келген-не сорулгазы – Пор-Бажың шивээзинче чедери. Аалчылар төөгү улуг тураскаалга четкеш, хөлден балыктаан соонда, дедир углапканнары ол. Чеди автомашинага сүрүштүр келген аян-чорукчулар аалчылар бажыңы турган болза, дыка-ла таарымчалыг болурун чугааладылар.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг республика иштинге туризмни сайзырадырынче улуг кичээнгейни салып турар. Марианна Мунзуктуң мурнунда салдынган сорулгаларын чүгле амыдыралга боттандырары арткан. Сайгарлакчы туризм адырының шугуму-биле деткимче алыр программаларга киржир күзелдиг.
Тыва – кайгамчык чараш булуңнарлыг, эвилең-ээлдек чоннуг болгаш өскелерни бодунче чайгаар хаара тудуп эккээр сорунзалыг оран. Тывавыс – чоргааралывыс.
Чуруктарны Шончалай Ховалыг тырттырган