Суггат экиде, дүжүт элбек

Сүт-Хөл кожууннуң Алдан-Маадыр сумузунда часкы хову ажылдарының белеткели кайы хире чоруп турарын сумунуң чагырга даргазы Арбак Ооржак @tmgnews17 таныштырган.

Сумунуң тараажылары, чер ажылдыглары сула, хөй чылдыг сигенни беш чүс хире гектар шөлде тарып турар. Элбек дүжүт алырда, суггарылга кол черни ээлеп турарын олар эки билир.

– Алаш хемниң буга бажын аштап арыгладывыс. Сумунуң тараажылары, араттары, чону бир хире километрде эрги талдарны чайлаткан.

Мал-маганывыс элээн өскен. Сумуда бода, чылгы, шээр малдан аңгыда алдан-маадыржылар боттарының хереглелинге хаван, дагааны база тудуп турар.

«Улусчу картофель» төлевилел-биле бо чылын 25 өг-бүлени картофель үрезини-биле хандырар бис. Оларга суггатыг Чаш-Терек деп черни аңгылаан. Өг-бүлелер аңаа «ийиги хевин» олуртурлар. «Борщ түүн» база үлээр бис.

Удавас алдан хире малчын Манчүрекче чайлаглап чоруптар. Оларның чамдыызы чайлаанга ногаазын тарып, дүжүдүн чемге ажыглап турар. Ногаазын долудан камгалаар дээш чылыткыны безин чогаадып алырлар.

Эки хөрзүннүг черлерге деңээрге, сумуда чер дойланчак. Ынчангаш чүгле суггаттың ачызы-биле тараа-быдааны, картофельди, ногааны тарып өстүрүп турар бис. Садчылар, ногаажылар черин мал-магынының өдээ-биле чемишчидип турар – деп, Арбак Ооржак ажылын таныштырган.

Алдан-Маадыр сумузунуң арга-дуржулгалыг ногаажыларынга Дөмүр-оол биле Ольга Ооржактарның өг-бүлези хамааржыр. Олар садыгдан картофель, ногаа болгаш дузаан ногаа аймаан черле сатпас. Боттары дүжүдүн болбаазырадып алырлар. Хоочуннар хаван база тудуп турар. Сезен хар ашкан Кара биле Зоя Ооржак угбашкылар картофельди чедер кылдыр тарып алыры өскелерге үлегер-чижек.

Хүүрек сыптаар мөөрей

Алдан-маадыр сумузунуң чагырга чери Алаш хемниң буга бажының дагылгазын лама башкыларның киржилгези-биле эрттирери чаңчыл болган. Сүт-Хөл кожууннуң Камбы-Ламазы Олег Сарыглар ында овааны тургускан.

– Апрель 30-де Алаш хемден бо чыл элбек дүжүттү хайырлаар кылдыр дилег-езулалды кылыр бис. Улаштыр суггатчылар аразынга хүүрек сыптаар мөөрей болур. Киржикчилер өл ыяш кезип болбас деп база эки билирлер. Олар комиссия мурнунга кезип алган ыяжын чазааш, хүүрээн сыптаар. Хүрээниң сывын дүрген болгаш мерген кылдыр чазааш, дөрген сыптапкан суггатчы тергиидеп үнер. Ук мөөрейниң декикчилери Сүт-Хөл кожууннуң база Алдан-Маадыр сумузунуң чагырга черлери. Шаңналдары – узун уннуг суг идиктер.

Тергиидеп үнген суггатчылар алган ажыктыг «шаңналдарын» кедип алгаш, улаштыр чымыштыг ажылынче шымныгып кириптер. Бо байырлал дээрге часкы хову ажылдары эгелээниниң албан езузу-биле ажыттынганын чарлааны болур.

Ол ышкаш Тываның Улустуң хөөмейжизи Хунаштаар-оол Сүрүн-оолович Ооржактың 90 харлаанынга тураскааткан кожуун чергелиг «Эдер-Куй» деп хөөмей-сыгыт фестивалы база болур – деп, чагырыкчы чугаазын доосту.

Алаштың суггарылга системазы федералдыг өнчү-хөреңгиде. Ооң үндезин септелгезин чорудар дээш Көдээ ажыл-агый яамызынче сумунуң чагырыкчызы дилег-чагааны киирген.