Тывада туризм адырынче сайгарлыкчыларның сонуургалы өзүп турары демдеглеттинген. Эрткен чылын республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезининиң амы-хууда программазының шугуму-биле аңгы-аңгы туризм төлевилелдеринге саң-хөө деткимчезин алыры-биле 46 билдириишкин кирген. Оларның 20-зинге ниитизи-биле 200 сая рубльди бадылаан.
2023 чылда социал-экономиктиг хөгжүлдениң амы-хууда программаның шугуму-биле мөөрей шилилгеже 20 билдириишкин кирген, а тос төлевилел 93сая рубль түңнүг акшаландырыышкынны алган.
Республикада туризмни хөгжүдериниң талазы-биле хуралда, регионнуң туризм агентилели эрткен чылда ажылының түңнелдерин болгаш 2025 чылда мурнады күүседир сорулгаларын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгга таныштырган.
Росстаттың 2024 чылда сан-чурагайлары-биле алырга, Тыва туристерниң санын көвүдеткени-биле Россияның регионнарының аразынга мурнуку черни ээлээнин сагындыраал. Ооң дугайында Чазак Даргазының оралакчызы Дмитрий Чернышенко Президент Владимир Путинге илеткээн. Регион туристерниң сонуургалдарын барымдаалап, кол сорулгаларны салган – хөй санныг аалчылар хүлээп алыр аалчылар бажыңнары, дыштанылга төптери, рестораннар, кафелер, ооң иштинде орук кыдыында, глемпингтер, кемпингтер, орук четкилери дээш, оон-даа өске чугула херек инфрастургузугну белеткээр.
Чылдың-на туристерниң негелделери улгадып турарын база кичээнгейге алыры чугула: олар чүгле дыштаныр черлерин өскертип турар эвес, а аян-чоруктан онзагай болгаш уттундурбас сактыышкыннарны алыр күзелдиг.
Республика Чазааның планныг ажыл-чорудулгазы болгаш Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның идепкейлиг туружунуң ачызында, Тыва күрүне деткимчезиниң комплектиг хемчеглерин чорудуп турары – бо айтырыгны шиитпирлээринге кол чепсек болган. Чурттуң Экономиктиг хөгжүлде яамызы туризм адырының сайзырлын хайгааралда тудуп, улуг деткимчени көргүзүп турар.
Социал-экономиктиг хөгжүлдениң амы-хууда программаның күүселдези-биле, 2020 чылдан бээр Тывада 40 инвестиция төлевилелдиң боттандырылгазынче күрүне деткимчезин тускайлаан. 249 чаа ажылчын олуттарны ажыткан, бюджеттен дашкаар 885,39 сая рубль инвестицияны хаара туткан.
Тодаргайлаарга, социал-экономиктиг хөгжүлдениң амы-хууда программазының шугуму-биле дараазында: Тожу кожууннуң Ушпа-Хөлде балыкчыларга дыштанылга баазазын, Төре-Хөлде дыштанылга баазазын, Барыын-Хемчиктиң Кызыл-Мажалык суурда орук кыдыында кафелиг аалчылар бажыңын, Национал парктың девискээринде чоон хендир-биле аңгылаан аян-чорукчулар хоорайжыгажы дээш, өске-даа объектилерни туткан.
Оон аңгыда Таңды кожууннуң Дус-Хөл болгаш Чагытай хөлдерде инфратургузугну тудуп, эрик чоогунуң девискээрлерин чаагайжыткан. Эде кылып, чаартткан «Чедер» санаторлуг-курорт комплекизин ажытканы улуг болуушкун болган.
Чурттуң Президентизиниң 2030 чылга чедир бистиң регионга социал-экономиктиг хөгжүлдениң амы-хууда программазын узадыр дугайында шиитпири-биле ол талазынга деткимчени моон-даа соңгаар алыр.
«Туризм болгаш аалчылар хүлээп алыр үлетпүр» национал төлевилели-биле 2023 чылда регионда Чагытай, Азас хөлдерге база Культура болгаш дыштанылганың национал парыгынга дериттинген үш эштир черни база «Сибирьниң дыштанылгалары» база «Тыва Инкогнито» деп ийи аян-чорук маршруттарынга турисчи шимчээшкинниң демдектерин салып болгаш эптиг оран-саваларны дерээн.
Тываның Баштыңының туризм талазы-биле чөвүлекчизи Михаил Мальцев, республикага туризмни хөгжүдер эчис сорулгаларның бирээзи – Россияның чурттакчыларының сонуургалын хаара тудары-биле аңгы-аңгы делгелгелерге болгаш информация шөлдеринге Тываның турисчи ачы-дузаларын идепкейлиг суртаалдаары деп, демдеглээн.
Ооң-биле чергелештир турисчи инфратургузугну оон-даа хөгжүдер. «Баштай регионнуң найысылалынга туристерни хаара тударынга таарымчалыг байдалдарны тургузуп, ооң соонда географияны калбартыры чугула дээрзин арга-дуржулга көргүскен» - деп, ол чугаалаан.
Кызыл хоорайның турисчи ылгавыр санын тургузар дээн төлевилелдиң бирги чадазының күүселдези эгелээн. “Найырал” кинотеатрының оран-савазында чырык “муралды” – чурукту чурааны көскү чүүлдерниң бирээзи болган. Хоорай девискээринде, азы Салчак Тока аттыг сесерликте ыяштарда USB-зарядкаларлыг болгаш хүнден октаг алыр батареяларлыг, чырыткан 15 сандайны тургускан.
Болуушкуннуг туризмни хөгжүдер бааза апаар «Тос-Булак» деп черже чырык киирер ажылдарны чоруткан.
Республика 2025-2027 чылдарда федералдыг программаларга киржилгезин калбартыр деп планнаан. Амгы үеде капиталдыг эвес модульдуг чурттаар оран-сава объектилерин тургузарынга субсидия бээр мөөрей шилилгеже белеткел чоруп турар.
Владислав Ховалыг туризмниң аңгы-аңгы адырларын хөгжүдериниң чугулазын онзалап демдеглээн: «Тыва – онзагай регион. Агротуризм, экологтуг, аңнаашкынныг, болуушкуннуг, сугга болгаш регионда эм шынарлыг аржааннарның хөйүн барымдаалап, эмнээшкинниг туризм аргаларын сүмелеп болур бис».
“Үш-Белдир” деп ады-сураа билдингир курортту катап ажылдадырының чугулазын ол айыткан. Тываның Баштыңы республиканың чогуур күүсекчи эрге-чагырга органнарының хүлээнгени онзагай даалгаларны көрүп, регионда туризмниң хөгжүлде планынче комплекстиг хемчеглерни немей киирерин Туризм агентилелинге хүлээндирген.
