Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институдунга «Тыва дылдың чурагайжыдылгазының үндезиннери» деп төгерик ширээ болуп эрткенин институт дыңнаткан.
Төгерик ширээниң киржикчилери институттуң ажылдап кылганы тыва дылдың чурагайлыг сайзыралының 2032 чылга чедир планының үндезин айтырыгларын көдүрүп чугаалашкан.
Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол баштайгы сөстү ап, тыва дылдың чурагайжыдылгазы үе-шагның негелдези болуп турарын, тыва чон боду төрээн дылы дээш сагыш аарып, боттары кыспас болза, ындыг ажылды өске улус кылып бербезин чугаалаан.
– Тываның Баштыңы Владислав Товарищтайовичиниң Дээди Хуралга Айтыышкынында тыва дылдың сайзыралын амгы үениң чаа технологияларын ажыглап чедип алырын айытканын барымдаалап, бистиң яамы бо талазы-биле ажылды күштелдирип турар. Институттуң ол талазы-биле планнары-биле база танышкан улус бис. Кады ажылдап, үре-түңнелдиг болурувуска бүзүрелдиг мен – деп, республиканың чурагайлыг хөгжүлде сайыды Идегел Монгуш төгерик ширээниң ажылын ажыткан.
Кандыг-даа дылдың чурагайжыдылгазы ол дылдың онзагай үжүктерин парлаптар таналдан эгелээр. Тыва дылга ындыг херекселди Windows, MacOS, Linux, Android, iOS деп янзы-бүрү системаларга программистер кылып каан. Тыва таналды кылып каан-даа болза, бирээде, чон ам-даа ону калбаа-биле ажыглавайн турар, ийиде, ол программаларның ажыглалын оон-даа эптиг кылдыр кылыры негеттинип турарын төгерик ширээниң киржикчилери демдеглээн.
Яамының-даа, институттуң-даа бо чылгы планында тыва дылдың шын бижилгезин хынаар программа чогаадып кылыры көрдүнген. Ол программаның дузазы-биле компьютерге тывалап парлап турар үеде, сөзүглелдиң частырыглыг сөстерин дарый эдиптер азы шын бижилгезин сүмелептер аргалыг апаар.
Амгы үеде тыва дыл кырында үнүп турар солун-сеткүүлде-даа, номнарда-даа, интернетте тыва дыл кырында бижиттинген чүүлдерде-даа частырыглар хөй. Ол программаны шупту системаларга ажылдап кылгаш, чоннуң ниити бижик-биликтиин бедидер сорулганы салып турар: ооң ачызында берге сөстерниң шын бижилгезин улус чоорту шиңгээдип алыры чугаажок. Бо үеде ындыг ажылды институттуң ажылдакчылары программистер-биле сырый ажылдап, кылып турарлар.
Оон аңгыда Тываның национал школа хөгжүдер институдунуң ажылдакчылары «Тыва дыл» болгаш «Тыва чогаал» деп 5-11 класстарга школа номнарының электроннуг хевирлерин чаа негелделер аайы-биле кылып эгелээр деп турарын база дыңнаткан.
