Тыва Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның айтыышкыны-биле найысылалдың Хүреш стадионунга Тыва Республиканың күш-культуразының болгаш спорттуң алдарлыг ажылдакчызы, Россияның болгаш Тываның күш-культуразының тергиини, «Шылгараңгай күш-ажыл» медалының эдилекчизи, хостуг хүрешке ССРЭ-ниң болгаш спорттуң национал хевирлеринге Россияның спорт мастери Владимир Сумакинович Биче-оолдуң адын тывыскан.
Ол дугайында Владимир Сумакиновичиниң кады өөренип, ажылдап чораан эжи, күш-ажылдың болгаш спорттуң хоочуну Канчыыр Сандакович Сандаков-биле «TMG» информастыг агентилелдиң корреспондентизи чугаалашкан.
-Владимир Сумакинович-биле мээң допчу-намдарывыс колдуу дөмей улус бис.1963 чылдан эгелеп таныжар бис.Ынчан Володя Хайыракан школазынга 8 класс дооскаш, Шагаан-Арыгның 2 дугаар школазынга 9А класска өөренип чедип келген. Мен ол школага база сести дооскаш, улаштыр өөрени берген турган мен.Олчаан чаңгыс классчылар болбушаан, бүгү назынывыста эжишкилер апарган бис.
Школа доосканывыс соонда, мен шеригни «Красноречка» дээр спорт ротазынга эрттирип тургаш, Ыраккы Чөөн чүктүң самбога чемпионадынга ол шериг округундан Хабаровск хоорайга хүрежип чеде бээримге, Владимир база ол чемпионатка киришкен. Мен 52 кил чедир деңзиге чемпионнап каарымга, Владимир 62 кил чедир деңзиге чемпион болган. Ынчалдыр чаңгыс чемпионатка кады киржип, ийилээ чемпионнап каар аас-кежиктиг болган бис. Владимир Сумакинович ынчан шеригге улаштыр керээ ёзугаар артып каан турган.
Шериг соонда Красноярск хоорайга Дмитрий Миндиашвилиниң академиязын дооскаш Кызылга чедип кээримге, Владимир Сумакинович Хабаровскиниң күш-культура институдун доозупкаш база Кызылга чедип келген турган.
Мени ынчан «Урожай» эки-тура спорт ниитилелиниң хостуг хүрешке улуг тренери кылдыр томуйлаан турда, Владимир Сумакинович «Спартак» ниитилелиниң даргазы турган. Ынчалдыр-ла ажыл-агыйывыс каттыжып, Россия-даа, ССРЭ-даа деңнелинге хөй-хөй маргылдааларже мөге оолдарывывысты удаа-дараа кады чедирип, киириштирип келген бис…
Стадионнуң төөгүзүн чугаалаар болза, шагда элезини сүстүнүп чыткан стадион турган чүве бо.Стадионнуң чаартылгазы профсоюзтарның чаа тургустунган спорт школазының директорунга Владимир Сумакиновичини томуйлаан соонда эгелээн. Ол профсоюзтарга хамааржыр стадионнуң директору база апарган. Стадионну Владимир Сумакиновичиниң удуртулгазы-биле, дыка хөй спортчулар болгаш аарыкчылар хөй күштү үндүрүп тургаш көктүг-шыктыг кылдыр кылган. Ам стадионда чыдар шириктерни Улуг-Хемниң Хайыракандан, Кызыл кожууннуң Ээрбектен, Каа-Хем эриинден дээш кайыын-даа ап турган. Стадионнуң олуттарын, индирлерин база чаарткан.
-Владимир Сумакиновичиниң тыва хүрештиң сайзыралынга киирген үлүү канчаар-даа аажок улуг. Эң ылаңгыя көдээ спортчулар, аныяктар аразынга тыва хүрешти сайзырадыр дээш мөгелерден тургустунган «Хүреш» агитбригадазын тургузуп алгаш, Тывада ооң барбаан-четпээн чери-даа чок. Барган черинге-ле тыва хүрештиң, амгы үении-биле чугаалаар болза, мастер-класстарын көргүзүп, ону суртаалдап, сайзырадыр дээш дыка улуг ажылды Владимир Сумакинович кылып чоруткан.
Ол ышкаш Моол, Тыва аразынга спортчу харылзааларны быжыглап, тыва, моол хүрештерни делегей чергезинче үндүрер дээш база дыка улуг ажылды, Моолдуң алдарлыг мөгези, хостуг хүрешке Олимпий чемпиону Баянмунх-биле каттыжып алгаш, кады кылып чорудуп турганнар…
Совет үелерде Россияның чоннарының спорттуң национал хевирлеринге спартакиадазы үргүлчү эртип турган. Ол спартакиада Кызылга база каш-таа катап эрткен.Владимир Сумакиновичиниң тыва хүрешти чуртка сайзырадыр дээш чедип алган чедиишкини- ол спартакиада-биле катай тыва хүрешке Россияның чемпионадын эрткен чүс чылдың 80 чылдар төнчүзүнде эрттирип эгелей берген турганы.Аңаа тывалардан аңгыда буряттар, якуттар, калмыктар, хакастар-даа киржип турган.
Тыва хүрешти делегей чергезинче үндүрер дээн эжимниң күзели кажан-бир шагда боттаны бээр-даа чадавас. Ам бо хүнде тыва хүрештиң чедиишкиннери -Владимир Сумакиновичиниң болгаш хөй чылдар иштинде тыва хүреш федерациязын удуртуп-баштап келген Шулуу Давааевич Кууларның үезинде чажып каан үрезиннериниң дүжүдү болур. Тыва хүрешке даянып алгаш, тыва мөгелер япон сумо хүрешке бүгү делегейге тергиидеп, чемпионнап турары база оларның ачы-хавыязы- деп хоочун мөгениң бодалы-биле чөпшээрешпес арга чок.
Сандаков Канчыыр Сандакович-хостуг хүрешке ССРЭ-ниң болгаш Россияның спорттуң национал хевирлеринге спорт мастери, Тыва Республиканың күш-культуразының болгаш спорттуң тергиини. Тренер-башкылап чорааш дыка хөй дээди чаданың спортчуларын белеткээн. Оларның аразында хостуг хүрешке ССРЭ-ниң спорт мастерлери Павел Мартына (Өвүр), Иван Малбык-оол, Саглаң Тагаланов, Маадыр Допуй-оол (шупту Улуг-Хем) ССРЭ-ниң көдээ спортчуларының аразынга тергиидеп турганнар.
Мерген КЫРГЫС, «ТываМедиаБөлүк» медээлер агентилели.