Тываның Чазак Даргазының оралакчызы Орлан Сарыгларның удуртулгазы-биле республиканың ада-ие комитединиң бирги хуралы Кызылга болуп эрткен. Аңаа регионнуң шупту муниципалдыг тургузугларындан ада-иелер ниитилелдериниң төлээлери, ол ышкаш хөй-ниити ажылдакчылары, шажын чүдүлге төлээлери болгаш республиканың идепкейлиг хамаатылары киришкен.
Ада-иелерниң сагыш човаашкынының ачызында Тывада ада-ие контролюнуң штабтары ам үш дугаар чыл идепкейлиг ажылдап турар. Олар школаларның улуг септелгезиниң шынарын база бичии өөреникчилерге изиг чем хандырылгазын хайгаарап турар. Ада-иелерниң эгелээшкиннери ийи чыл дургузунда бүгү-российжи деңнелге чедиишкинниг ажылдап, аныяк салгалдың сайзыралынче угланган бодалдарын боттандырары-биле грантыларны ап турар.
2024 чылда Сүт-Хөл биле Тожу кожууннарның ада-ие ниитилелдери грантыларга төлептиг болган. Эрткен неделяда ол төлевилелдерниң ачызында тургустунган төптер Суг-Аксы биле Тоора-Хемде ажыттынган. Оларның бирээзинге – тожу тываларының культуразын, чаңчылдарын, ёзу-чаңчылдарын камгалаарынче угланган “Тожу: өг-бүле болгаш культура” өг-бүле фестивалы хамааржыр. Сүт-Хөл кожууннуң Адалар чөвүлелиниң эгелээшкини-биле тургускан «Ада-ие мастерскаязы» деп ийиги төлевилел аныяк оолдарны аъттың дериг-херекселин кылырынга өөредип турар.
Россияның Чырыдыышкын яамызының деткимчези-биле “Билиглер” деп российжи ниитилел мөөрейни эрттиргенин сагындыраал. Ада-ие ниитилелдери ийиги мөөрейже билдириишкиннерин март 11-ге чедир киирер.
– Школаларның чугула сорулгазы – ада-иелерни өөредилге чорудуунга идепкейлиг киржикчилер кылдыр хаара тудары. Ада-иелер-биле ажыл ажы-төлдүң кижизидилгезинге болгаш сайзыралынга хамаарышкан социал айтырыгларны шиитпирлээринче, ол ышкаш өг-бүлениң харылзааларын деткиир болгаш быжыглаарынче угланган. Ада-иениң ажы-төлге салдарын шын угландырып тургаш, өг-бүле иштинде харылзааларны эде тургузарынга салдарны чедирип, ада-иелерниң бот-сайзыралынга үлүг-хууну киирип, чоннуң ниити культуразының деңнелин бедидеринге идигни бээр – деп, Орлан Сарыглар бодунуң илеткелинде чугаалаан. Ол ышкаш өг-бүлелерни деткиир айтырыгларга Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның онза хамаарылгазын демдеглээн.
Бөгүн Тывада 171 школада 72 муң ажыг уруг өөренип турар. Шупту школаларда ада-иелер комитеттери бар, адалар болгаш иелер чөвүлелдери база өске-даа хөй-ниити организациялары дузаны көргүзүп турар.
Россияның Президентизи Владимир Путинниң эгелээшкини-биле ада-ие ниитилелин кижизидилге болгаш өөредилге системазынче хаара тудар дээш, чурттуң шупту регионнарында школаның, муниципалдыг, регионалдыг ада-ие комитеттерин тургузуп турар. Россияның Чырыдыышкын яамызының деңнелинде Бүгү-российжи ада-ие комитеди тургустунган.
Амгы үеде Россияның Чазаа болгаш Чырыдыышкын яамызының өске-даа ведомстволары, хөй-ниити организациялары, ол ышкаш ада-иелер, школалар болгаш студентилерниң киржлгези-биле кады ажылдап кылып турары 2036 чылга чедир база алызында 2040 чылга чедир планнаан өөредилге хөгжүлдезиниң стратегиязынга Ада-ие комитеттериниң бүрүн эргелерин быжыглаары көрдүнген.
