Республиканың оруктарынга бо чылдың эгезинден бээр орук эртип бар чораан мал-маган-биле 13 орук озал-ондаа болган, ооң хайындан ийи кижи чок болган, алды кижи кемдеп-берттинген. Чүгле материалдыг когаралдыг орук озал-ондактарында аңгы статистиканы кылып турар.
Корум-чурум камгалаар органнар, регионалдыг яамылар болгаш муниципалдыг тургузуглар удуртукчуларының киржилгези-биле регион баштыңы Владислав Ховалыгның удуртуп эрттиргени хуралда болган озал-ондактарны сайгарып көргеш, малды тударының болгаш одарладырының чурумун сагып турарын хынаар хемчеглерни саналдап, чурум үрээшкини дээш харыысалганы шыңгыырадырын чугаалажып көрген.
Бии-Хем, Улуг-Хем база Кызыл кожууннар девискээрлеринде федералдыг болгаш регионалдыг оруктарга болган орук озал-ондааның хөй кезии караңгы үеде, чылгы мал киржилгелиг болуп турар. Ындыг орук озал-ондаан истээриниң кол бергедээшкини мал ээзи өжегерээн чашты бээринден, кадат чок малдың ээзин тып алыры бергедээр деп, автоинспекторлар дыңнаткан.
Үстүнде адаттынган кожууннарда оруктуң ийи чартыында, үш километр хире радиустуг черлерде, 239 малчын турлагда 14 муң бода мал, тос муң хире чылгы мал бар.
2017 чылда ТР-ниң Чазааның доктаалы-биле республика девискээринге мал-маганны ажаап-тударының, сүрериниң болгаш одарларының чурумун бадылаанын Тываның Юстиция яамызы сагындырган.
Чурум үрээшкининиң фактыларын илередип, мал ээлеринге онааштыр кеземче хемчеглериниң дугайында шиитпирлерни хүлээр ужурлуг муниципалдыг тургузугларның административтиг комиссияларынга ол дүрүмнерни сагып турарын хынаар кол рольду хүлээндирген.
Бо чылдың тос айында административтиг комиссиялар 482 херекти көрген, ооң хөй кезиинге сагындырыгларны үндүрген. Тыва Республиканың административтиг чурум үрээшкиннериниң дугайында хоойлузунуң 5.3 чүүлү езугаар, «Федерациязының административтиг чурум үрээшкиннериниң дугайында хоойлуда көрдүнген хөделииишкиннерден аңгыда харыысалганы мал ээзи азы ооң төлээзи (бүрүн эргелиг төлээзи) чокка мал-маганны одарлатканы дээш хамаатыларга – 500-тен 1000 рубль, албан-дужаалдыг кижилерге – 1000-2000 рубль, юридиктиг черлерге – 3000-5000 рубль административтиг торгаалды онаар». Ынчангаш муниципалдыг хыналда органнарының амгы административтиг-эрге-хоойлу баазазының ажыглалы шынар чогун көргүскен.
Хуралдың киржикчилери аъттарны таңмалаар практиканы катап киирерин, мал-маганны чизелээриниң болгаш оларның аай-дедир чоруп турарын хынаарының амгы арга-хевирлерин ажыглаарын саналдааннар.
Мобильдиг дериг-херекселдерге «Электроннуг кадарчы» дээн ышкаш тускай капсырылгаларны ажыглап, хөй шимчээшкинниг оруктар кыдыын дургаар херимнерни тургузар арганы көөрүн чугаалашкан.
Орук озал-ондаан болгаш ооң чылдагааннарын сайгарган соонда, хуралдың шупту киржикчилери күүседир кылдыр Тываның Баштыңының даалгаларын белеткээр.
