Тывада үш ниити билиг школазы улуг септелге ажылдары доозулган соонда, 2025 чылдың декабрьда дес-дараалаштыр ажыттынган.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг бодунуң телеграм-каналында амгы үениң шынарлыг өөредилгезин хандырары-биле ол өөредилег черлеринде бүгү-ле таарымчалыг байдалдарны тургускан дээрзин демдеглээн. «Аныяк салгалга таарымчалыг аргаларны тургузары – бистиң кол сорулгаларывыстың бирээзи Кожууннарывыста амыдырал-чурталганың шынарын кады күжениишкиннеривис-биле экижидер бис» – деп, ол немээн.
«Көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлдези» федералдыг программа езугаар чаарткан Шагаан-Арыг хоорайның чаарттынган бир дугаар школазының байырлыг ажыдыышкыны декабрь 27-де болуп эрткен. Тудуг организациязы оран-саваның инженер системазын чаартыр, дээвиирин, шалазын, соңга кастактарын солуп, иштики шеверлел ажыллдарын кылган. Школада чаа эт-септи болгаш дериг-херекселди салган. Оон аңгыда, чоок кавы девискээрин чаагайжыткан: школаже оруктарны асфальтылаан, хол бөмбүү ойнаар хөй талалыг спортчу шөлдерни база маңнаар орукту немей кылган. Владислав Ховалыг амгы үеде уруглар чаа, амгы үениң, айыыл чок өөредилге хүрээлелин алганын демдеглээн.
Бо төлевилелдиң ниити акшаландырыышкыны 230 сая рубль болган, ооң 21,6 сая рубльди «Тардан-Голд» компания деткикчилээн.
«Аныяктар болгаш чаштар» национал төлевилелдиң «Уругларга бүгү-ле экини» федералдыг төлевилели-биле улуг септелге ажылдарын чоруткан Терлиг-Хая биле Хову-Аксы школалары база ажылын катап эгелээн.
Кызыл кожууннуң Терлиг-Хая суурда школаны кыска хуусаада, чүгле ийи ай чартык дургузунда чаарткан. Школаның шалазын солааш, шеверлел ажылдарын кылып, даштын чаарткан. Школаның материал-техниктиг баазазын бүрүнү-биле солаан. Ам өөреникчилер болгаш башкылар чаа дериг-херекселдер-биле дериттинген амгы үениң кабинеттерлиг болгаш инфратургузуглуг школага өөренир.
1987 чылда туттунган Чеди-Хөл кожууннуң үш каът Хову-Аксы школазынга улуг чаартылгалар ажылы чоннуң деткимчези-биле доозулган. Чаартылга шупту кол системаларга болгаш өрээлдерге септелгени кылган, шалазын чаартып, иштики шеверлел ажылдарын доозуп, даштын чараштап, чаа дериг-херекселдерни садып салган.
Байырлыг ажыдыышкынга кожуун чагыргазының даргазы Адыгжы Араптан демдеглээн: «Бүгү кожуунга бо онзагай болуушкун-дур. Россия Федерациязының Президентизиниң эгелээшкини-биле национал төлевилелдер аныяк салгалдың келир үезинче акша-хөреңгини салып тургаш, биче хоорайлар болгаш суурларның амыдыралын шынап-ла экижидип турарының көскү чижээ-дир» – деп, ол демдеглээн. Амгы үеде Хову-Аксы ортумак школазында 609 уруг өөренип, 52 башкы ажылдап турар.
«Аныяктар болгаш уруглар» национал төлевилел күүселдези-биле Тывада 2025 чылда чеди көдээ школаларга улуг септелгелерни чоруткан. Хову-Аксы биле Терлиг-Хая школаларындан аңгыда, Сут-Хөл кожууннуң Бора-Тайга, Тес-Хем кожууннуң Чыргаланды, Кызыл кожууннуң Сукпак, Барыын-Хемчик кожууннуң Аксы-Барлык база Бай-Тайга кожууннуң Кызыл-Даг суурларда ниити билиг школараның оран-саваларын чаартканын сагындыраал.
Оон ыңай республикада бо чылын беш чаа: Бай-Хаак суурда, Каа-Хем хоорай хевирлиг чурттакчылыг черде, Чадаана хоорайда база Кызылдың 21, 22 дугаар школалар ажыттынган.
