Бо чылдың февральдан эгелеп «Росчетки Сибирь Тываэнерго» компания коммуналдыг кадыг бокту болбаазырадыр регионалдыг операторнуң агентизи апарган. «Росчетки Сибирь Тываэнерго» биле “Транспорт ачы-дузазы болгаш төлевилели” күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези аразында чогуур керээни чарган.
«Тываэнерго» дугуржулга езугаар, кадыг коммуналдыг бокту арыглаар ачы-дузалар дээш санаашкынны берип, төлевирлерни чыыр эргени алган. Компанияның кол сорулгазы регионнуң чурттакчыларынга ачы-дузаны чедирери, төлевир чурумун тайылбырлаары болгаш хереглекчи бүрүзү-биле харылзааны тудары болур.
Кады ажылдажылга эгелээн соонда, чурттакчы чоннуң талазындан төлевирлерни санаарының чурумунга болгаш регион оператору-биле кады ажылдаарының чурумунга элээн каш айтырыглар тургустунуп келген. Коммуналдыг кадыг бок болбаазырадылгазында киржип турар шупту талалар республика чазаанга Тываның Чазак Даргазының оралакчызы Олег Лукинниң удуртулгазы-биле эрткен ужуражылгага киржип, ажыл-херектерни дүүштүрери-биле ам кылыр ажылдарны чаңгыс аайлаан.
«Бир дугаарында, керээлер чарарынче улуг кичээнгейни салдывыс, чүге дизе дыка хөй чурттакчылар керээлерни чарар бе деп айтырыгларны салып турар. Мону ажыглап, өске-даа коммуналдыг ачы-дузалар хандырылгазында дег, регионалдыг оператор кадыг коммуналдыг бок болбаазырадырының ачы-дузазын хөй-ниитиге саналдааш, ону чедирип турар деп чугаалап болур мен. Маңаа саазын кырында керээниң херээ чок. Регионалдыг операторнуң сайтызында шупту улуска ниити чаңгыс дугуржулга салдынган, ону ала чайгаар чарган дугуржулга деп санаар» — деп, Олег Лукин чугаалаан.
«Тываэнерго» компанияның бүдүн республикада 17 албан чери, ооң иштинде Кызыл хоорайда дөрт офизи хереглекчилер-биле шупту харылзааны “чаңгыс көзенек” дамчыштыр чорудуп турар. Хамаатылар санаашкыннарга, маргыштыг чүүлдерге болгаш тодарадыр кандыг-даа айтырыгларынга шиитпирлерни моон алыр.
«Тываэнерго» компанияның ажылдакчылары төлевирлер талазы-биле кандыг-даа айтырыглар бар болза, делгереңгей сайгарылганы чорудуп, долу медээни бээринге белен. Бир эвес хереглекчи салган түңге чөпшээрешпес, азы ооң мурнунда төлевирлер саныышкынынга хамаарыштыр негелделерлиг болза, чогуур төлевир документилерин көргүзер. Документилерни хынаан соонда, катап санаашкынны кылыр. Ындыг-даа болза, ачы-дуза дээш төлевирниң санаашкыны-биле чөпшээрешпезе-даа, төлевирни төлээри күштүг бооп артар – хамаатылар келир капиталдыг септелгениң үезин барымдаалавайн, капиталдыг септелге өртээн төлеп турары ышкаш, хереглекчи кижи кадыг коммуналдыг бокту үндүр сөөрткениниң ачы-дузазын төлээри албан. Төлевирни херек кырында кылдынган ажылындан эвес, а кадыг коммуналдыг бокту чыырының доктааткан нормазы езугаар санап турар.
Тус чер бот-башкарылга органы – муниципалдыг районнуң азы хоорай округунуң чагыргазы бодунуң албан езузунуң сайтызында контейнерлер салыр адрестерниң даңзызын айыткан нормативтиг эрге-хоойлу актызын парлаар. Ынчап кээрге, өреге бүрүзүнүң бок чыыр тускай черин айыткан. Регионалдыг оператор айыттынган пунктуларны хандырар хүлээлгелиг.
Контейнерниң турар чери хамаатыга таарымча чок болза, курлавыр хандырылга организациязынга – бо таварылгада ТСП-ге дыңнаткаш, бодунуң контейнерин тургузар ап болур. Хамаатылар ийи аңгы төлевирниң кайы-бирээзин шилип ап болур: доктааткан чурум езугаар контейнерниң турар черин айтып бээрге, регионалдыг оператор бокту бадылаан график езугаар сөөртүп апаар ийикпе, азы богунуң чыгдына бээрин көрүп, ону доктаамал үндүр сөөртүдер.
Полигоннарже бокту боттары үндүр сөөртүрү, ону өрттедири база хоруглуг дээрзин аңгы демдеглээри чугула, чүге дизе ону административтиг кем-херек үүлгедии кылдыр санаар. Коммуналдыг кадыг бок болбаазырадылгазында хуу организациялар чогуур чөпшээрелдер чокка, өске сөстер-биле чугаалаарга, чурттакчыларның богун хоойлуга удур үндүр сөөртүп ажылдап турар. Ол дээрге бок чүдүрткен ачы-дуза дээш лицензия чок кижилерге берген төлевир регионнуң ТСП операторунуң бок үндүрер дээш санаан төлевиринде өрезин төлээринден хоставазын билзе чогуур.
Регионалдыг операторнуң ажыл-чорудулгазы чүгле бажың богунга хамааржыр дээрзин база билип алыры чугула. Тудуг богу, хүл, ол ышкаш огородтан арткан бок аймаа, ооң иштинде кескен ыяштар, кургаг оът-сиген – кадыг бажың богу бөлүкке хамарышпас болгаш, ону хереглекчилер боттары чок кылыр. Бо хевирниң боктарын үндүр октаары регион операторунуң хүлээлгезинче кирбейн турар.
Тываның Чазаа чурттакчы чоннуң бок сөөртүлгезиниң саадап турары дээш киирген хомудалдарын хыналдада алган. Чоокку үеде бюджет акша-хөреңгизи-биле регионалдыг операторга дээш саткан немелде дериг-херексел Тывага чедип кээр. Бо чүүл доктааткан норма езугаар бокту эвээш дизе ийи неделяда чаңгыс катап, а чайгы үеде болганчок-ла үндүр сөөртүп турарын хандырар.
Өскерилгелер ачы-дуза чедирилгезиниң шынарын бедидеринче база операторлар биле чурттакчы чоннуң аразында харылзааның ажык системазын тургузарынче угланган.
