Тываныӊ Культура яамызы 2023 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдерин таныштырган

«Культура» национал төлевилелдиң чорудуу-биле республикада чыл санында культура объектилери немежип турарын ТР-ниң культура сайыды Виктор Чигжит дыңнаткан.

Бо чылын Кызыл хоорайның «Спутник» микрорайонунда чаа Культура сайзыралының төвүн ажылгалче киирген. Төптүң чоок-кавы девискээри чаагайжыттынган. Девискээрде чайгы сценаны, уруглар чайганыыштарын, ойнаар комплексти база тренажерларны эптеп, тургускан.

2023 чылда «Сорунза» төлевилели-биле үш чаа культура бажыңын туткан. Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа, Сүт-Хөлдүң Кара-Чыраа база Тес-Хемниң Ак-Эрик суурларда амгы үениң культура-дыштанылга төптерин туткан. Ак-Эрик сумузунда чаа культура бажыңын эртен ажыглалче киирер.

Республикада төлевилелдиң боттаныышкыны-биле аргажок эргижирээн көдээ культура бажыңнарының санын эвээжеткен. Көдээ культура бажыңнарының тудуунче 43,5 сая рубльди тускайлаан.
Сарыг-Сеп сумузунда уругларның уран чүүл школазының чаартылгазын эгелээн. Ук объектиниң үндезин септелгезин 2024 чылда доозары планаттынган.

Ол ышкаш бо чылын чеди культура болгаш уран чүүл объектилеринге үндезин септелгези чоруткан. К. И. Чуковский аттыг уругларның ном саңының, Алдан-Маадыр суурда музейниң, Национал архивтиң киновидеотөвүнүң оран-саваларын республика бюджединиң акшаландырыышкыны-биле септеттинген.

Федералдыг акшаландырыышкынның чорудуу-биле Алдаан-Маадырның болгаш Эрги-Барлык сумуларның көдээ культура бажыңнарын септээн.

Тываның ном саңнары «Культура» национал төлевилелинде идепкейлиг киржип турар. Барыын-Хемчик кожуунда С. С. Сюрюн-оол аттыг төп кожуун ном саңы, Мөңгүн-Тайга кожууннуң Мугур-Аксы суурда О.Ч. Чанчы-Хөө аттыг уруглар ном саңы база Бай-Тайга кожууннуң төпчүткен ном саң системазының Кызыл-Дагда көдээ салбырын бо чылын эде чаарткан.

«Культура» национал төлевилелдиң «Культурлуг хүрээлел» федералдыг төлевилелди боттандырган 2019-2022 чылдарда республикада үлегер-майыктың он ийи ном саңы ажыттынган. Ном саңнары болгаш оларның номчукчулары Россияның амгы культуразын хевирлээринге дээштиг салдарны чедирер чаа утка-бодалды тургузуп, удур-дедир хамаарылганың аңгы-аңгы хевирлерин хөгжүдер.

Бо чылын Тываның муниципалдыг музейлери «Культура» национал төлевилелдиң чорудуу-биле федералдыг деткимчени алган. Федералдыг музейлер даңзызынче Тываның Алдан-Маадыр аттыг Национал музейиниң төөгү болгаш чурт шинчилел салбыры болгаш Кужугет Серээевич биле Александра Яковлевна Шойгуларның бажың-музейи кирген.

Келир чылын Тываның Алдан-Маадыр аттыг Национал музейиниң техниктиг дерилгезин федералдыг бюджеттен 15 сая ажыг рубльди аңгылаар.

2023 чылдың он айының дургузунда культура албан черлери 180 ажыг хемчегни эрттирген. Ол дээрге аңгы-аңгы фестиваль болгаш мөөрейлерге киржилге, республикадан дашкаар гастрольдар, концерт, фестиваль, симпозиумнар, делгелгелер, шуулганнар, акциялар дээш оон-даа өске хемчеглер.

Виктор Чигжит Москвада улусчу ажыл-агый чедиишкиннериниң делгелгезинге делегей чергелиг “Россия” делгелге-шуулганга Тываның
кол чедиишкиннерин көргүскени база Тыва Республиканың Культура хүннери – бо чылдың көскү хемчеглериниң бирээзи дээрзин онзалап айыткан.

Москваның чурттакчылары база аалчылары Тываның уран чүүл мастерлериниң хөгжүм, кинематография, чурулга, хореография, ус-уран чогаадылга ажылдарын улуг сонуургал-биле көргеннер.

Келир чылдың февраль айда “Россия” делгелге-шуулганга Шагаа байырлалының езу-чаңчылдарын көргүзер. Ол ышкаш Москвада чурттап турар чаңгыс чер чурттугларывыска концертти бараалгадыр.

Тываның культура өнчүзүнүң салгалы онзагай болгаш бот-тускайлаң. Улусчу уран чүүлдүң чиңгине хевирлери – хөөмей-сыгыт, чонар-даштан, мөңгүнден болгаш алгы-хөмден кылыглар улуг үнелелди алган. Тыва хөгжүм езулуг-ла культурлуг нептерелди алган.

Тыва – Россияның үш сарыг шажынчы регионунуң бирээзи. Күжүгет Шойгу аттыг культура фондузунуң деткимчезиниң ачызында Россияда Будданың эң бедик тураскаалын болгаш эң улуг хүрээни туткан. Олар чүдүкчүлерни сорунзалаар черлер апарган.

Тыва «Культура» национал төлевилелинде 2019 чылда тура киржип турарын сагындыраал.