Тываның үлетпүр бүдүрүлгези 33,9 хуу көвүдээн

Эрткен чылын Тываның үлетпүр бүдүрүлге хемчээлиниң өзүлдези темпизи ортумак российжи көргүзүгнү ашкан. Республиканың Чазаа экономикада чылдың баш бурунгаар түңнелдерин үндүрген.

Тываның экономиктиг хөгжүлде болгаш үлетпүр яамызының сан-чурагайы-биле алырга, эрткен чылда үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи 133,9 хуу четкен. Чыл бурунгаар ол көргүзүг – 106,3 хуу турган.

Бүдүрүлге өзүлдезин хандырган адырлар болгаш бүдүрүлгелер даңзызында өскерилгелер, бурунгаарлаашкынныг болуушкун болган деп эксперттер санаан. Ооң мурнунда ону даг адыры берип турган болгаш, 2022 чылда база үлетпүрнүң шимчедикчизи ролюн хевээр арттырган. «Межегейхөмүр» компаниязы ажылын катап шуудадып эгелээрге, хөмүр тывыжы көвүдээн. Тывада полиметаллдар чыдынының болбаазырадыкчызы «Лунсин» компания тывыжын көвүдеткен.

Республиканың дагжылары-биле чергелештир, боттуг бүдүрүлге участогун хөгжүдеринге улуг салдарны көргүскен чаа киржикчилер тыптып келген. Оларның чижээнге «БТК групп» акционерлиг ниитилелдиң дааранылга фабриказы, тудугга ажыглаар демир-бетон кылыглар бүдүрер заводту адап болур. Бо чаа болгаш шапкын сайзырап турар бүдүрүлгелер пөстен аңгы-аңгы хевирлеринге, ол ышкаш чамдык тудуг материалдарынга республиканың хереглелдерин дуглаан.

2022 чылда Тывада тудуглар санының көвүдээни, үндезинниг. 2021 чылда 108 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн ажыглалче киирген болза, 2022 чылда оон 29 хуу хөйге, азы 140 муңну киирген. Эрткен чылын беш уруглар садын, тос фельдшер-акушер пунктузун, үш эмчи амбулаториязын, ийи клубту, ийи социал хандырылга черин туткан, 51 социал албан черинге капитал септелгени чоруткан.

Транспортта база “эки” деп демдектиг бурунгаарлаашкыннар бар. Республика иштинде автобус-биле пассажирлер аргыштырылгазы доктаамал ажылдап эгелээн. Өске регионнарже авиааргыжылганың дөрт угланыышкынынга немей Улан-Удэже ужудуушкунну ажыткан. Чыл дургузунда аай-дедир аргыштырган пассажирлер саны 12 хууга өскен.

Эрткен чылын аграрлыг секторда элээн каш чаа бүдүрүлгелер – сүт болгаш эът болбаазырдыр цехтер, ийи дээрбе ажыттынган. Республиканың көдээ ажыл-агыйының өзээн тургузуп турар малдың баш саны чүгле бир хуу көвүдээн бол, өзүлдени берген.

2022 чылда кол капиталче киирген инвестицияның хемчээли 15, 5 млрд. рубль болуп, 5,6 хуу өскен. Ооң чартыындан хөйү, азы 8,2 млрды – хуу салыышкыннар.

Биче болгаш ортумак бизнес шалыпкын хөгжүп, ында хаара туттунган кижилер саны 28,7 хууга, азы 5,8 муң кижиге көвүдээн. Ол сан-чурагай-биле ниити ажыл чок чоруктуң деңнели база хамааржыр, 19,1 муң турганындан 12,8 муңда бадып келген.