Тывада Уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ Саида Сенгииниң удуртулгазы-биле Тываның девискээринге профилактиктиг “Айыыл чок чаш назын” акцияның хемчеглеринге хамаарышкан парлалга конференциязы болуп эрткен.
Хемчегге регионнуң Онза байдалдар, Өөредилге, Күш-ажыл болгаш социал политика, Иштики херектер, Кадык камгалал яамыларының, КАИ, Прокуратура, Биче хемчээлдиг хемелер талазы-биле күрүне инспекциязының төлээлери уругларның орук-транспорт кемдээшкининге, назы четпээннер аразында хайгаарал чок чорук база хоойлу-дүрүм үрээшкиннеринге, назы четпээннерге хамаарылгалыг каржы-хажагай чорукка, суг объектилеринге уругларның айыыл чок чоруунга, интернетти айыыл чок ажыглаарынга дээш оон-даа өске айтырыгларга харыылаан.
Парлалга конференциязының киржикчилери ада-иелерни ажы-төлүн хайгаарал чокка арттырбазынче кыйгырган. Чайның изиинде уруглар хем-сугга ойнаксаар, а ада-ие оларны хайгаараар чайы чок. Ооң түңнелинде эштип билбес уруглар суг айыыл-халавынга таваржыр. Олар хоруглуг база эштиринге таарымча чок, дериттинмээн черлерде сугга бодун алдынарының дүрүмнерин, камгаланыр аргаларны билбезинден, баштайгы эмчи дузазын чедирип шыдавазындан амы-тынындан чарлып турар.
Ада-иелер харыысалгалыг болуп, уруг-дарыы-биле сугга, орукка айыыл чок чорук дугайында доктаамал чугаалажыр ужурлуг. Оларны доктаамал хайгааравас болза, айыыл-халап карак чивеш аразында болуп болурун утпазы чугула.
Ол ышкаш изиг үеде хааглыг автотранспорт иштинге уругларын чааскаандырзын арттырбас болза эки. Чүге дизе чаштарны изиг хөлге иштинге арттырар таварылгалар бүрүткеттинип турары демдеглеттинген.
Оон аңгыда 18 харга чедир уругларның хоойлу езугаар төлээлериниң үделгези чокка, сентябрь 30-ге чедир үеде 22.00 шактан 06.00 шакка чедир дүнеки үеде турарын чөпшээревес дээрзин сагындыраал.
Саида Сенгииниң дыңнатканы-биле алырга, эрткен чылын назы четпээн уруглар киржилгези-биле кем-херек үүлгедиишкиннери эвээжеп, барык тос хуу баткан. Уругларга удур кем-херек үүлгедиишкиннери база ол хире хемчээлге эвээжээн. 2013 чылдан бээр социал албан черлеринче кирген уругларның саны 16 хуу эвээжеп, 1767 четкен.
Бо чылын республика девискээринге 175 (22 стационар, 4 майгын база 149 хүндүскү) лагерь ажылдаар. Тываның 6 хардан 17 харга чедир назылыг уругларның 26 хуузу, азы 18 муң ажыг уруг чай дургузунда аңаа дыштаныр. Ук лагерьлерь-биле чергелештир, бүдүн республикада 200 ажыг түр үениң дыштанылга төптери ажылдап эгелээн, аңаа уруглар чайгы дыштанылганың дургузунда солун болгаш ханы уткалыг үени эрттирер.
Тывада «изиг шугумну» чаңчыл езугаар ажылдадыр, ада-иелер ынаар долгааш, чайгы лагерьлерже путевкаларны садып алырын, ол ышкаш чайгы кадыкшыдылга дыштанылгазын организастаары-биле холбашкан өске-даа айтырыгларны шиитпирлээр. Республиканың немелде өөредилге хөгжүдер төвүнүң уругларның дыштанылга болгаш кадыкшылга килдизиниң 8 (39422) 2-72-92 дугаарлыг телефонунче долгааш, консультациялап болур.
2024 чылдың июльда Россия Федерациязының Президентизиниң чанында Уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эгелиг төлээ Мария Львова-Белова социал өскүс чорукту болдурбас системаның бүгү-российжи хыналдазы езугаар Тывага кээп чораанын сагындыраал.
ТР-де Уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээ РФ-тиң Президентизиниң чанында Уруглар эргелериниң талазы-биле бүрүн эргелиг төлээниң «Уругларны өг-бүлеже» деп эчис сорулгалыг программазы-биле, 2025 чылда Тывада социал өскүс чорукту болдурбазының шенелде төлевилели ажылын эгелээнин дыңнаткан.
Программаның кол сорулгазы – 2026 чылдың төнчүзүнге чедир социал өскүс чорукту 25 хуу эвээжедири. Бо хунде Тывада 3120 өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уругларга күрүне хайгааралы херек.
