Бөгүн школа назыны четпээн уругларның өөредилге албан черлериниң ажылдакчылары болгаш кижизидикчи башкыларының хүнү. Улуг-Хемниң оң талакы эриинде «Тоол» уруглар садында Номина Серен-Чимит кижизидикчи башкылап ажылдаанындан бээр чеди чыл чедип турар.
– Чаштар-биле ажылдаарга, дыка солун. Уругларның чаптанчыы аажок, шиңгээдип алган билиглерин тайылбырлаары база аңгы-аңгы болур. Бо чылгы хүлээп алган бөлүүмде ийи-үш харга чедир чаштар. Оларны чаа байдалга ай хире чаңчыктырар. Бөлүүвүсте он тос уруг бар. Ам-даа уруглар немежир. Баштайгы неделяларда уругларны ийи шактап эккеп эгелээр. Оларны кижи эргеледип чассыдар, чаптаар, чамдыкта холга көдүрүп-даа алыр бис.
Эге дээрезинде ада-иелер ажы-төлү дээш дыка сагыш човаар, ылаңгыя кырган ада-иези. Бир кырган-ача он үш дугаар уйнуун соңгадан-даа кедээп турган. Уруглар садынче кирер эжикте медээлекчини базыптарга, ада-иези оларны ап келгенин билип кааш, чамдыктары эжик чанында манап олурар.
Чаа туттунган ясли оран-савазы чылыг, чырык, делгем, өрээлдерин таарыштыр өңнерни шилип, будаан. Ында «Дамырак» болгаш «Хүнчүгеш» деп ийи бөлүк бар. Удуур өрээлде дириг амытаннар удуп чыдар чуруктарны болгаш сылдыстарны чураан. Чамдык чаштар удуксавас база болур. Ол ынчан оларга өпей ырым ырлап бээр мен. Уруг бүрүзүнүң аажы-чаңы аңгы болгаш өскелерин көгүде аарак-даа удудар. Ам боттары удуур үези кээрге, уштунгаш, хептерин аайлай салгаш, оруннарынга чыдып алырлар – деп, Номина Серен-Чимит бо чылгы хүлээп алган бөлүүнүң дугайында таныштырган.
Номина Серен-Чимит мооң мурнунда санаторлуг бөлүкке ажылдап турган. Ында уругларны фтизиатр эмчиниң хайгааралында. Эмчи ай санында ийи катап оларны шинчип турар. Кижизидикчи башкы чаштар-биле ажылдаарын моон-даа соңгаар уламчылаар сорулгалыг. Бо ажыл ооң шилип алган ынак ажылы апарганын ол онзалап демдегледи.
Кижизидикчи башкы үш дээди эртемниг. Тываның күрүне университединиң политехниктиг факультедин дооскаш, улаштыр логопед мергежилди чедип алган. «Тоол» уруглар садынга ажылдаар дээш школа назыны четпээн уруглар өөредир эртем херек апаарга база ук мергежилди доозуп алган.
«Уругларымның бичиизинде ойнап турган ойнаарактарын камныг шыгжап, номнарын ажылдаар черимче дажып каапкан мен. Олар мени «Авай, силер ажылыңарга дыка ынак-тыр силер» дээр.
Кижизидикчи башкы – чаштарның амыдыралында эң-не онзагай черни ээлеп турар. Олар уругларның аажы-чаңын хевирлээринге, иштики делегейин байлакшыдарынга, чараш чүүлдерге, күш-ажылга кижизидеринге дээш, дыка хөй чаа чүүлдерже эге базымны кылырынга улуг салдарны чедирип турар.
