Таңды кожуунда 124 малчын турлаг, 12536 баш бода, 34768 шээр, 4644 чылгы мал, 3402 хаван, 1967 куш бар. Март 25-тиң хүнү-биле алырга, анай-хураган алыр план 63 хуу күүсеттинип, 10969 баш санныг мал төлү камгалаттынган.
«Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелиниң киржикчилериниң саны 32, бо чылын сес малчын өг-бүле немежир. Кожууннуң мал чеминиң курлавыр фондузундан беш кыштагжыга сиген, сула, саваң-биле дузалаан. Таңдының тараачын арат ажыл-агыйлары (Михаил Санников, Александр Боровиков) кожууннуң малчыннарынга кышты хүр менди ажары-биле база деткимчени көргүскен.
Таңды кожууннуң чагырга даргазы Алик Монгуш TMG корреспондентизинге мал оолдаашкыны болгаш үер-чайыкка белеткел дугайында таныштырган:
– Кыштаглаашкын турум байдалга эрткен. Часкы үеде хар элээн чагганы-биле малдың деңгели кошкай берген. Ындыг-даа болза, кыштагларда мал чеми четчир. Байдалы нарыыдай берген коданнардан дыңнадыг келирге, кожууннуң курлавыр фондузундан мал чемин чедирип берип турар. Чоокта Арыг-Бажы сумузунуң 2018 чылдың «Аныяк өг-бүлеге – кыштаг» губернатор төлевилелдиң киржикчизинге көдээ ажыл-агый эргелелиниң ажылдакчылары мал чемин чедирген. Мал оолдаашкынының кидин түлүк үезинде кожууннуң мал эмнелгезиниң болгаш көдээ ажыл-агый эргелелиниң ажылдакчылары доктаамал кыштагларже үнүүшкүннерни кылып турар. Чымыштыг үеде дүрген дуза кыйгыртылгазы, аарыг малдарны эмнээринден аңгыда, чаа төрүттүнген анай-хураганга тарылганы база салыр.
Анай-хураган алыр план 63 хуу чедип, онча-менди камгалаттынган. Чамдык кыштагларда тогду хойлар хураганнарын чедир тоттурбайн баар таварылгар бар. Шыдалы кошкай берген малды тургуза азырап, немелде чемни берип турар. Малчыннарга кыштаглаашкын эгезинде, ноябрьда база февраль айда, мал аарыгларынга удур эмнерни салдыртып алырын сүмелээн бис.
Таңдыны өске кожууннар-биле деңнеп көөр болза, шээр малдың саны эвээш болгаш, сакман ажылы негеттинмейн турар. Малчыннар малының төлүн боттары ажааптар аргалыг. Бир эвес, чагыг кирер болза, сакман ажылынче чонну хаара тудуп, дуза кадарынга белен бис.
Үер-чайыкты болдурбас дээш
Таңды кожуунда Дүрген хемниң эрииниң чоогуда Сосновка биле Дүрген сумулары бар. Мурнуку чылдарда, чайынды хем чоогунда турар бажыңнарның хериминге чедир көдүрлүп кээр турган. Бо чылын кыш чылыг болганы-биле, чайынды барык чок. Харның кылыны эрткен чылгы деңнелде.
Хенертен чылып, үер-чайык кээринге кожуун, суму чагыргазы белеткел ажылдарын чоруткан. Бирээде, хемниң уну ажыттына берзин дээш доштуң кырын карартыр ажылды кылдывыс. Ийиде, хем чоогунда бажыңнарның ээлери-биле профилактиктиг ажылды чоруткан. Олар хем көдүрлүп, улгаадып эгелээрин эскергеш, дарый кожууннуң чаңгыс аай диспетчер албанынче дамчыдар системаны тургузуп алдывыс. Өнчү-хөреңги камгаладылгазынга хамаарыштыр чурттакчы чонга камгаладылга компанияларын сүмелээривиске, боттары шилип ап турар.
Эрткен чылын үер болбаан. Ындыг-даа болза, Дүрген хемниң кожуунче кирер көвүрүүнүң мурнуку эриин чуй шаап эгелей берген турда, күчүлүг техниканың ачызында эрикти сугга алыспайн, камгалап алыр аргалыг болган бис. Бо медээ кежээкиниң 21.00 шак ажып турда келген. Кожууннуң хамааты камгалал болгаш онза байдалдар херектериниң талазы-биле комиссиязын дарый чыггаш, чогуур ажылдарны кылганывыс ол. Кожууннуң бюджединде онза байдалдарны болдурбас талазы-биле 300 муң рубль көрдүнген. Онза байдалдар, эмнелге, полиция ажылдакчылары тускай өөредилгени эрткен.
Мооң мурнунда чылдарда астынчак ыяш көвүрүглер-биле Дүрген биле Сосновка сумуларның чурттакчы чону аргыжып турган. Оларның хөй кезии школачылар. Час келирге-ле, эрги көвүрүгнү үер-чайынды алгаш баарга, шаа-биле септеп-селип алыр. Оон дараазындагы часка чедир ынчаар аргастанып келир. Уругларның болгаш чурттакчы чоннуң айыыл чок чоруун хандырары-биле эрткен чылын шапкын суглуг Дүрген хемни кежир быжыг, чадаг кижи эртер көвүрүгнү ажыглалче киирдивис.
Шончалай ХОВАЛЫГ
