Тываның өөредилге яамызының Национал школа хөгжүдер институду Таңды кожууннуң өөредилге эргелелинде «Тыва дылды, чогаалды башкылаарының чугула айтырыглары» деп үнүүшкүннүг семинарны эрттиргенин институт дыңнаткан.
Хемчегниң киржикчилери – кожууннуң төрээн дыл болгаш чогаал башкылары, уруглар садтарының кижизидикчи башкылары база өөредилге эргелелиниң методистери.
Семинарның илеткелчилеринге сөстү берип тура, Таңды кожууннуң өөредилге эргелелиниң методкабинет эргелекчизи А.Э. Монгуш кожууннуң баштаар чери, өөредилге эргелели төрээн дылды кадагалаарынче, сайзырадырынче болгаш ону башкылаарынче онза кичээнгейни салып турарын демдеглээн.
Кожууннуң онзагайы – орус болгаш тыва дылдың эдилекчилериниң кады сырый чурттап чорууру болур. Ынчалзажок, төрээн тыва дылын уругларның чедир билбес чоруу бүдүн республикада байдал-биле бир дөмей. «Ооң чамдык үндезинниг чылдагааны уруглар садтарында чаштарның ийи дылды холуштур ажыглап турарында» – деп методкабинет эргелекчизи чугаалаан. Уруглар садынга тыва дыл башкызын тускайлаары чугула деп бодалды өөредилге эргелилиниң төлээзиниң сөстери база бадыткап турар.
Национал школа хөгжүдер институттуң директору Е.М. Куулар «Тыва дылды өөредириниң системазы» деп лекциязынга дыл дээрге үннерниң, сөстерниң, домактарның бир-аай чурумчуттунган системазы деп чүүлдү теориялыг билиишкиннерге болгаш чижектерге даянып тургаш, тайылбырлаан.
Илеткелге өөреникчилерниң тыва дылга кылган хыналда ажылдарында таваржып турар частырыгларның сайгарылгазын чоруткан. Дыл системазының ярустарынга доктаап тура, грамматиктиг сайгарылгаларны киржип келген башкылар күүсеткеннер.
Ийиги илеткелчи институттуң тыва филология лабораториязының улуг методизи Л.Х. Ооржак «Өөредилгениң федералдыг күрүне стандарттары: Төрээн чогаал эртемин башкылаарының айтырыглары» деп теманы Таңды кожууннуң тыва чогаал башкылары-биле сайгарган. «Тыва литература – бүгү-российжи үне. Өөредилгениң федералдыг күрүне стандарттары өөредилгениң регионалдыг, этнокультурлуг онзагайларын чугулага ап, Россияның хөй националдыг чоннары-биле акы-дуңмалышкы хамаарылгалыг болурунче, кожа-хелбээ чоннарның культуразын билиринче углап турар» – деп, ол чугаалаан.
Өг-бүле кижизидилгезиниң тыва чечен чогаалда илереттингениниң сайгарылгазын институттуң директорунуң оралакчызы Э.О. Норбу чоруткан.
– Тыва чогаалда өг-бүле кижиниң хевирлеттинериниң кол "уязы" кылдыр илереттингенин тодаргай чижектерге даянып тайылбырлап бадыткаан. Тыва литературада ада-иези биле ажы-төлдүң аразында билишпес чоруу ховар таваржыр турганын амгы үеде херек кырында амыдыралда таваржып турар чижектер-биле деңнээн. Ол чоннуң чаңчылчаан культуразы-биле сырый холбаалыг. Бо бүгүнүң үндезини тыва улустуң аас чогаалында, үлегер домактарда быжыглаттынган. Ону күүседири албан, аңаа кым-даа удурланып шыдавас. Ол дээрге бижиттинмээн хоойлу болур.
Тыва дылды уруглар садтарынга өөредириниң чамдык аргалары-биле этнопедагогиктиг шинчилелдер лабораториязының методизи А.А. Монгуш кижизидикчи башкыларга таныштырган.
