Ак-Дуругнуң М.К. Өлчей-оол аттыг үлегер-майыктың ном саңынга тыва чоннуң езу-чаңчылдарынга үндезилээн “Келин кыстың аптаразы” деп өөредиглиг мастер-класс болуп эрткенин чагырга чери дыңнаткан.
Чаа-Хөл кожууннуң Херээженнер чөвүлелиниң удуртукчузу Арина Чамбал хемчегни ажыткан.
– Кыс уруг шору өзүп кээрге аптаразын чазап, дүптеп, белеткей бээр чораан. Келин кыстың аптаразының угулзалары камгалал уткалыг: өгленген аныяктар аас-кежиктиг, өгге ажы-төлүнүң үнү долар болзун дээш, бот-боттарынга ынак, хүндүлежип чурттазын дээш кожалашкан, илбектешкен хээлер-биле чуруп каастаар турган – деп аптараның каастаан утка-шынарының дугайында тайылбырлап берген.
Аптараның иштин дүптээри алдыаңгы кезекке чарлып турар. Херээженнер чөвүлелиниң кежигүнү Маргарита Алдай келин кыстың идик-хевин аптарага канчаар суггарын, идик-хевиниң даараан утка-шынарындан эгелээш даараныр херекселдериниң дугайында чугаалаан. Тыва орун сыртыының дугайында база чаш төлүдүң хин хавын болгаш салбак чаштарының дүктерин тускай хаптааш, сыртык иштинге шыгжап, камгалал кылдыр эдилеп чораанының дугайында чараш тайылбырны Чейнеш Чаш-оол кылган.
Чаа-Хөл кожуун чагыргазының социал политика талазы-биле оралакчы даргазы Надежда Сагаандай келин кыстың каасталгаларының утка-шынарындан эгелээш, чараш эдилелдерни канчаар шыгжап чораанының дугайында таныштырган. Ак-Дуругнуң М.К. Өлчей-оол аттыг саңының эргелекчизи Чодураа Анай-оол келинниң аъш-чем кылырда ажыглаар херекселдериниң, тыва улустуң эдилелдерин көргүзүп тургаш, тайылбырлап берген.
“Куда-дойнуң эртенинде келинниң бирги шайын ижип, чаавайның селиин, аптаразын көөр дээш аалдың херээжен чону, элээди уруглары келир чораан. Ынчангаш келин кыс келген аалчыларга ак сүттүг шайын кудуп, тыва ак чеми-биле аалчыларны хүндүлээр чораан. Ава кижи өгленир уруунга аптараны дүптеп бээрге, чуртталгазы аас-кежиктиг болуру ужур-уткалыг. Аптара дүптээри – ада-иезиниң буянын эдилээри болур, ада-иезиниң чагыш-човаашкыны, оларның чүректериниң чылыы сиңген болуру ханы уткалыг билиишкин” – деп, Арина Чамбал тайылбырлаан.
Ак-Дуруг суурнуң хүндүлүг хоочун башкызы, Россия Федерациязының Улус өөредилгезиниң тергиини Борбак Монгушовна Хөлчүк тыва чоннуң езу-чаңчылы сиңген өөредигни аныяк-өскенге тарадып, сайзырадып, өөредип турарын үнелевишаан, бодунуң өгленирде иштээн аптаразының дугайында төөгүп берген.
– Башкы институдун дооскаш, Ак-Дуруг төрээн суурумга ажылдап чедип келген турган мен. Ынчан өгленир деп турар үемде авам мени кырган-ачам, алдарлыг даш-чонукчузу Черзи Хола-Салович Монгуштуң өөнге чедире берген. Ол “сеңээ аптара чазап бээр мен, уруум” диген. Удатпаанда кырган-ачамны даргалар Кызыл хоорайже көжүрүп апарган чүве, оон аптарам-даа олчаан болдунмайн барган.
Ак-Дуругнуң база бир билдингир полковниги, Тыва Арат Республиканың камгалал сайыды чораан, Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчизи Сувак Чөвекович Монгуш суурга чурттап чедип келген. Ол черле чазаныр «алдын холдуг» чораан кижи. Ачам-биле эдержир чорааннар. Бир-ле катап Сувак Чөвекович бажынга келгеш, “сенээ аптара чазап бээр мен, уруум” диген чүве. Удатпаанда кончуг чараш аптараны чазааш, бажыңга эккеп берген кижи. Полковник Сувак Чөвековичиниң аптаразын ам бо хүнге чедир эдилеп чоруур мен” – деп, хоочун башкы солун төөгүзү-биле үлешкен.
Ак-Дуруг сумузунуң чагыргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Белекмаа Очур солун хемчегни организастап эрттирген Чаа-Хөл кожууннуң Херээженнер чөвүлелиниң бөлүнге четтиргенин илеретпишаан, тыва чоннуң уттундуруп бар чыдар езу-чаңчылын катап эгидип, өөредиглиг мастер-класс аныяк-өскенге дыка ажыктыг болганын онзалап демдеглээн.
Өөредиглиг мастер-класс ниити чурук тырттырыышкыны-биле доозулган.
