Тываның Баштыңының чанында Владислав Ховалыгның удуртулгазы-биле шажын болгаш хөй-ниити организацияларының төлээлери киришкен Тываның Баштыңының чанында Чөвүлелдиң хуралынга, республикада чаңчылчаан российжи сүлде-сүзүк болгаш мөзү-шынарның үнелиг чүүлдерин кадагалап, быжыглаар талазы-биле күрүне политиказын боттандырар хемчеглер планының күүселдезин сайгарган.
Тываның Баштыңының чанында бо чылдың март айда тургустунган чөвүлел Россия Федерациязының Президентизиниң 2022 чылдың ноябрь 9-та № 809 Чарлыы езугаар чаңчылчаан российжи үнелиг чүүлдерни кадагалап база быжыглаар адырда күрүне политиказын тургузарынга болгаш боттандырарынга саналдарны ажылдап кылырынче угланган болгаш, бо угланыышкында күрүне эрге-чагырга органнарының, тус чер бот-башкарылгазының, хөй-ниити организацияларының болгаш хамаатыларның ажыл-чорудулгазын дүүштүрүп, харылзаштырып турар.
Тываның Баштыңы чөвүлелдиң хуралын ажыдып тура, Россияның Президентизи Владимир Путин «2036 чылга чедир үеде Россия Федерациязының күрүнениң национал политиказының эчис сорулгазының дугайында» чарлыкка атты салганын сагындырган. Россияның хөй национал чонунуң чаңгыс демин болгаш этнокультуразын база хөй дылдарлыын кадагалап арттырары-биле, бүгү-российжи хамааты бот-тускайлаң чорукту быжыглаары – чаа эчис сорулгада күрүнениң национал политиказының сорулгазы болур.
ТР-ниң Националдар херектериниң талазы-биле агентилелдиң директорунуң хүлээлгезин күүседип турар Светлана Ощепкова «Чаңчылчаан российжи сүлде-сүзүк болгаш мөзү-шынарның үнелиг чүүлдерин кадагалап арттырар болгаш быжыглаар талазы-биле күрүне политиказының үндезиннерин бадылаар дугайында» Россия Федерациязының Президентизиниң Чарлыының күүселдезиниң кайы хире чоруп турарын илеткээн.
2025-2026 чылдарның планында культура, өөредилге, информация, социал болгаш өг-бүле-демография угланыышкыннарын хаара туткан хемчеглер Россияның чаңчылчаан үнелиг чүүлдерин кадагалап арттырар болгаш быжыглаар.
План езугаар «Россияның күчү-күжү – чоннарның чаңгыс деминде» деп регионнар аразының шуулганы бо чылдың июньда болуп эрткен. Россия Федерациязының Хөй-ниити палатазындан делегация республика шуулганының ажылынга киришкен. Национал айыыл чок чоруктуң кол үндезини болур чоннар болгаш шажыннар аразында демнежилгени быжыглаарынга тураскааткан үнүүшкүннүг хуралды эрттирери – республикага ажылдаанының сорулгазы болган.
Шуулганның киржикчилеринге аныяктар ортузунга экстремисчи болгаш терроржу чорукту болдурбазынга, ол ышкаш ада-чуртчу кижизидилге талазы-биле тускай сессияны база организастаан. Бо чылдың ноябрь 28-те ксенофобияны, экстремизмни, терроризмни болдурбазынче угланган «Тайбың болгаш Эп-найырал дээш» деп темага аныяктар шуулганы болуп эрткен.
Националдар айтырыгларының талазы-биле агентилелдиң удуртукчузу хамааты чаңгыс демни быжыглаарынче болгаш чоннар аразында харылзааларны эптештиреринче угланган социал ужур-уткалыг төлевилелдерни боттандырар коммерцияга хамаарышпас организацияларны хөгжүдер регионнар аразының шуулганы, «Үшкү сектор» деп грант деткимчезиниң мөөрейи, шажын организациялары биле албан чери албан черлериниң аразында чедимчелиг болгаш харылзаалыг кады ажылдажылгазынга семинарны эрттирери, 2026 чылда шажын өөредилге черлериниң болгаш дыштаныр хүн школаларының курлавырларын сайзырадыры база оларның ажыл-чорудулгазын үнелээр комплекстиг аргаларны хандырары, IV делегей чергелиг сарыг шажын шуулганынга белеткенирде шажыннар аразының православ-буддийжи чөвүлел хуралын эрттирери – 2026 чылдың планында киргенин дыңнаткан.
Светлана Ощепкова агентилел культура болгаш сүлде-сүзүк чаңчылдарын ханы билип алырынга, төөгүге болгаш өнчү-салгалга хүндүткелди кижизидеринге, энерел-сеткил, кээргээчел чорук база бот-боттарынга дузалажыр идеяларны суртаалдаарынче угланган «Херелдер» деп шажынчы чырыдыышкын төлевилелин ажылдап кылып турарын чугаалаан.
Чөвүлелдиң кежигүннери өг-бүлениң чаңчылчаан үнелиг чүүлдерин кадагалап, быжыглаар болгаш улуг салгал дээш сагыш човаашкын хемчеглерин боттандырарынга албан черлериниң амгы үеде ажылдап турары айтырыгларының дугайында ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының болгаш Кадык камгалал яамызының удуртукчуларының илеткелдерин дыңнаан.
Чөвүлелдиң кежигүннери республикада чаңчылчаан сүлде-сүзүк болгаш мөзү-шынарның үнелиг чүүлдерин кадагалап арттырар дээн ажылдарының шынарын бедидер талазы-биле саналдарны киирген. Өг-бүлениң үнелиг чүүлдерин быжыглаар, улуг салгалга хүндүткелди хевирлээр, ук-төөгүзүн уктаарын кадагалаары дээш, оон-даа өске саналдарны киирген.
Владислав Ховалыг келир чылдың планнарын сайгарып тура, 2026 чылда республикага болур IV делегей чергелиг сарыг шажын шуулганын сагындырган. Тываның Баштыңының бодалы-биле алырга, буддийжи шуулган чоннарны, делегейже көрүүшкүннү, чурттуң Президентизиниң келир чылда мурнады көөр кылдыр чарлааны кайгамчык чүүлдерге бүрүнү-биле дүгжүп турар үнелиг чүүлдерни каттыштырар ужурлуг.
Чурттуң Президентизи 2026 чылды Россияның чоннарының чаңгыс деминиң чылы кылдыр чарлаан болгаш, ол национал политиканың чаа эчис сорулгазын күүседириниң бирги чылы апаар.
«Президент Владимир Владимирович Путинниң Россияның күчү-күжү ооң чоннарының чаңгыс деминде дээнинге бүрүнү-биле чөпшээрежип тур мен. Тыва бодунуң культурлуг болгаш шажынчы хөй янзы талазын кадагалап арттырып, бүгү-российжи хамааты бот-тускайлаң чорукту быжыглаарынга улуг үлүг-хуузун киирип турар. Республиканың чурттакчы бүрүзү деткимче барын эскерип, а өг-бүлелеривистиң сайзыраарынга тодаргай төлевилелдерни белеткеп турар бис. Ынчалдыр кижи бүрүзүнге чүү үнелигил: езу-чаңчылдарывысты, үнелиг чүүлдеривисти болгаш чаңгыс демниг чоруувусту кады кадагалап арттырып ап болур бис» – деп, Владислав Ховалыг чөвүлел хуралының соонда бодунуң телеграм-каналынга бижээн.
