Уйгу чок Улуг-Хем — Тываның улустуң чогаалчызы Кызыл-Эник Кыргысович Кудажының чонга нептереп тараан, сураглыг дөрт томнуг роман-эпопеязының дугайында Тываның А. С. Пушкин аттыг национал ном саңының чурт-шинчилел чогаалының болгаш национал библиографиязының килдизи белеткээн.
Бирги Кара томда болуушкуннар чээрбиги чүс чылдың эгезинде, Тываның төөгүзүнде онзагай үе – ооң кыдат Цин империяның дарлалындан хосталып, хаанныг Россияның составынга кирген үезинде болуп турар.
Ийиги Кызыл томда чогаалчы Тывага болуп эрткен хувискаалчы болуушкуннарның салдары-биле кол маадырларның (Буян, Соскар, Саванды болгаш оон-даа өске) аңгының бот-медерелиниң көдүрлүүшкүнүнүң, Тыва Арат Республиканың тускайлаң догуннаары дээш база Тыва Улусчу-Хувискаалчы намын тургузары дээш демиселиниң дугайында бижип турар.
Үшкү Мөңгүн томда чугаа Тыва Арат Республикада чоннуң чаа чуртталга дээш демиселиниң тиилелгези база Тыва Улусчу-Хувискаалчы намын тургусканы дугайында чоруп турар. Номчукчулар база-ла катап ынак маадырлары-биле (Буян, Анай-Кара, Соскар, Саванды, Губанов дээш оон-даа өске) ужуражыр. Чогаалдың сюжединче таарымчалыы кончуг кылдыр төөгүде көскү черни ээлеп турар кижирлерниң (Буян-Бадыргы, Күрседи, Шагдыржапа, Данчая, Хемчик-оола, Тока, Чугунов) овурун киирген. Чогаалчы барымдаа кылдыр элээн хөй архив материалдарын ажыглаан.
Дөрткү алдын томда ооң маадырларының ТАР болгаш Тываның Совет Эвилелинге каттышканының соонда үелерде амыдыралының дугайында тоожуп бижип турар.
"Чоннуң дайзыннары" деп нүгүлдеткен актыг кижилерге хамаарыштыр каржы-дерзии репрессиялар, арат ажыл-агыйларын чок кылганы, чоннуң чаңчыл болгаш культуразын узуткап турганы, Ада-чурттуң Улуг дайынынга тываларның киржилгези дээн ышкаш төөгүнүң тодаргай болуушкуннарын автор оюп эртпейн, оларны маадырларның салым-чолу-биле холбап көргүскен.
