К.Б. Ондар аттыг Тыва үндезин культура төвүнге тоол ыдар мөөрейге аңгы-аңгы кожууннардан тос тоолчу киришкен.
Тыва үндезин культура төвүнүң директору Игорь Көшкендей мөөрейни ажыдып, тоол ыдыкчыларынга байыр чедирген.
Тываның улустуң хөөмейжизи болгаш алдарлыг артизи, "Тыва чоннуң чоргааралы" деп аттың эдилекчизи, жюри даргазы [id748243304|Андрей Монгуш] төп тоол ыдар мөөрейни 2017 чылдан тура эрттирип эгелээнин дыңнаткан.
– Тыва маадырлыг тоолдарны тускай салым-чаяанныглар ыдар. Тыва чоннуң культуразынга тоол ыдары уттундуруп бар чыткан чаңчыл. Тыва үндезин культура төвү ону катап хөгжүдер талазы-биле ажылды 2014 чылдан эгелээн. Ынчан школачылар аразынга республика чергелиг тоол маадырларын чуруур мөөрейни эрттирген бис. Уруглар аразынга “Тоолдуң чечени торгу дег чараш” деп тоол ыдар мөөрей база эрткен. 2020 чылдан тура чылдың-на бүдүү хүнде тоол кежээзин эрттирери чаагай чаңчыл апарган. Республикада ниитизи-биле он ажыг тоолчу бар – деп, ол чугаалаан.
Тыва үндезин культура төвүнүң организастыг килдистиң удуртукчузу Шурумаа Кыргыстың медеглээни-биле алырга, мөөрейниң киржикчилери тыва маадырлыг тоолдар узун болганындан үзүндүлерге чарып алгаш, тоолду ыдып турар. Бо чылын мөөрейге 16 хардан өрү тоолчу киржип келген.
Тыва үндезин культура төвү 2021 чылда Россия Федерациязының Культура фондузунуң грантызын ойнадып алгаш, Тоолчулар шуулганын эрттирген. Аңаа эвээш эвес салым-чаяанныг тоолчулар илереттинген. Ол-ла төлевилелдиң ачызында Тыва үндезин культура төвү тоол уран чүүлүнге тураскаадып, “Тыва маадырлыг тоолдарның дылының онзагайы” деп монографияны база “Тыва тоол уран чүүлү” деп методиктиг сүмени чырыкче үндүрген. Ол ышкаш “Шыян ам!” деп тоолчулар бөлгүмү база ажылдап эгелээн.
Тоол – өгбелеривистиң аас чогаалының бир онзагай хуулгаазын хевири.Шагааның бүдүү хүнүнде хүндүткелдиг тоолчу кижи узун тоолун ыдып, даңның башкы херелдерин уткуп, өгнүң иштинге тоолду дыңнаан кижилерниң кичээнгейин хаара тудуп, бир-ле хуулгаазын аян-шинчини тургузар турган.
