Тудуг адырын хөгжүдериниң стратегиязы 2030 чылга чедир бадылаттынган

Тыва беш чыл дургузунда чуртталга тудуун ажыглалче дужаарының чылда хемчээлин 1,5 катап көвүдедип – 2022 чылда 111 муң дөрбелчин метр турганындан, 2027 чылда 141 муң чедирер. Республика Чазааның бадылааны, 2030 чылга чедир Тудуг адырын хөгжүдериниң регион стратегиязында ындыг сорулга салдынган.

2023 чылдан 2030 чылга чедир республикага ниитизи-биле 1,4 млн дөрбелчин метр чуртталга шөлүн тударын документиде айыткан. Чурттакчы чонну чурттаар чер-биле хандырарының деңнели амгы үеде бир кижиге 14,84 дөрбелчин метр болза, 17,91 метр чеде бээр.

Республика комплекстиг тудугже ажылды угландырар. Элээн каш – Кызылда «Иркутский», «Московский», «Спутник, 3-кү база 4-кү кварталдар», Каа-Хем суурда «Преображенский», Хову-Аксында «Юбилейный» база «Первомайский» микрорайоннарны ол арга-биле тудар.

2023 чылда Кызылда «Полигонный», Каа-Хем суурда «Радиостанция», Сукпакта «Юбилейный» микрорайоннарның дөзевилел ажылдарын кылыры планнаттынган.

Тус черниң чиг эди-биле тудуг материалдарын бүдүрер бүдүрүлгелерни ажыдып, тудуг компанияларының технологтуг эде чепсеглээшкинин кылып, ажылчыннарның мергежилин бедидип, тудуг ажылдарын үдеп база хандырар дыка хөй ажылдарны сайзыраңгайжыдып, тудугнуң хуусаазын болгаш өртек-үнезин элээн чиигедири көрдүнүп турар. Ооң түңнелинде, капитал тудуг объектилеринге саң-хөө чарыгдалдары 20 хуу чедир эвээжеп, тудугну дужаар хуусаазы үш катап, азы 6-8 айга кызырлып келирин, стратегияның ажылдакчылары санаан.

Чуртталга тудуу шапкынчыырындан аңгыда, тудуг комплекизин хөгжүдер үр хуусаалыг план үш кол угланыышкынны көрүп турар. Хамаатыларның чуртталгазының таарымчалыг байдалын, шынарын болгаш деңнелин бедидери, бедик технологиялыг болгаш чижилгелиг бүдүрүлгелерни хевирлээри, долгандыр хүрээлелге багай салдарны эвээжедири – ында кирген.

Чурттакчы чонну шынарлыг арыг суг-биле хандырар дизе, 10 муниципалитетке – Кызыл, Ак-Довурак хоорайларга, Барыын-Хемчик, Бии-Хем, Кызыл, Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Чеди-Хөл кожуун төптеринге төпчүткен суг хандырылгазының системазын тудуп база эде чаартыр. Ынчан төпчүткен суг хандырылгазын алыр чурттакчыларның үлүү 39,3 хуу турганындан, 56,6 ху чеде бээр.

Стратегияда айыттынган айтырыгны шиитпирлээнинден, чоннуң чүгле чуртталга байдалы экижиир эвес, а Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдези көдүрлүр. Чижээ, чүгле тудуг адырынга бир муң ажыг чаа ажылчын олуттар ажыттынып, чоннуң орулгазы көвүдеп, ажыл чок чорук кызырлып, бюджетче киирилделер көвүдээр.