Тыва биле Орус географтыг ниитилел кады ажылдажылга дугайында дугуржулганы чарган

"Россия” делегей чергелиг делгелге-шуулганының үезинде Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг база «Орус географтыг ниитилел» бүгү-российжи хөй-ниити организациязының президентизиниң бирги оралакчызы кады ажылдажылга дугайында керээге атты салганнар.

Республиканың эрге-чагыргазы биле Орус географтыг ниитилел регионнуң экология болгаш туризм, бойдус курлавырларын база культурлуг өнчү салгалын шинчилээр адырда төлевилелдерни кады боттандырарын дугурушкан.

Эртемденнер Тываның социал-экономиктиг хөгжүлде планнарын болгаш программаларын ажылдаарынга база эксперт сайгарылгазын кылырынга белен. Ылаңгыя, Тываның экологтуг айыыл чок чоруун хандырары, бойдус байлаан чөптүг ажыглаары, долгандыр хүрээлелге болгаш ооң камгалалынга багай салдарны кызырары-биле холбашкан программалар дугайында чугаа болган.

Владислав Ховалыг Тыва биле Орус географтыг ниитилел дыка хөй чылдарда кады ажылдап турарын демдеглээн. Республикада ниитилелдиң регионалдыг салбыры 1974 чылда-ла тургустунган. Сергей Шойгу Орус географтыг ниитилелди удуртуп эгелээрге кады ажылдажылга идепкейжээн. Элээн каш чыл үргүлчүлеп турар «Кызыл – Курагино» археология экспедициязы – эң улуг эгелээшкиннерниң бирэзи. Делегей ужур-уткалыг тывыштарны болгаш ажыдыышкыннарны кылырынга аңгы-аңгы чурттарындан 500 ажыг эртемденнер, 2,5 муң хире эки турачылар киришкен.

– Чүгле чаңгыс географиядан дашкаар шагда-ла үне берген кады эштежилгевистиң амгы ажыл-чорудулгазын, Орус географтыг ниитилел-биле чаа чарган бо дугуржулгавыс чаа деңнелче үндүрүп эккээринге бүзүрээр мен. Орус географтыг ниитилел бөгүнде бойдус курлавырларын, агаар-бойдус өскерлиишкиннерин, девискээрлер хөгжүлдезиниң айтырыгларын, долгандыр хүрээлел камгалалын шинчилеп турар.

Тыва бо планда эртемденнерге бүрүн шинчилеттинмээн курлавырлары-биле бай байлак. Ооң-биле чергелештир республика кончуг дүрген сайзырап турар болгаш, эртемденнерден, эртем шинчилелдеринден ханы болгаш чөптүг үнелелге хереглелдиг. Анаа-ла дужа келбижеге эвес, а доктаамал болгаш эки организастаттынган. Шак ындыг харылзаа-биле ажылдаарын дугуруштувус – деп, Тываның Баштыңы Орус географтыг ниитилел-биле кедизинде ажылдаарының чорудуун дыңнаткан.

Орус географтыг ниитилел 1845 чылда тургустунган делегейде эң улуг географтыг организацияларның бирээзи болуп турарын сагындыраал. Чурттуң күчү-шыдалын көргүзеринге географиязын тайылбырлап, Россияның төөгүзүн болгаш культурлуг өнчүзүн кадагалап, бойдус камгалал, өөредилге, шинчилел ажыл-чорудулгазын чорудуп, география болгаш холушкак билиглер адырында эртем чогаадылгазынче аныяктарны калбаа-биле хаара тудары – Орус географтыг ниитилелдиң сорулгазы.

Орус географтыг ниитилел тускай мергежилдиглер база сорук киирикчилерни, аян-чорукчуларны, экологтарны, хөй-ниити ажылдакчыларын, меценаттарны – Россияның дугайында чаа чүүлдерни билип алыксаан, ооң бойдус байлаан, культурлуг болгаш бойдус өнчүзүн камгалап кадагалаарынга дуза кадыксаан шупту кижилерни эвилелдеп турар.