Өөредилге адырында Эчис сорулгаларның күүселдези бо удаада төрээн чогаал башкыларынга методиктиг дуза чедирер сорулгалыг уламчылап турарын Национал школа хөгжүдер институт дыңнаткан.
Тываның өөредилге яамызының Национал школа хөгжүдер институду республиканың башкыларынга «5-11 класстарга тыва чогаалды өөредириниң айтырыглары» деп билиг бедидер курстарны чаа неделяда эгелээн.
Курстар үш хонуктуң дургузунда уламчылаар болгаш ниитизи-биле 36 шакка хуваатынган. Бирги хүнде төрээн чогаал башкылары чечен чогаалдың болгаш аас чогаалының теориязынга хамаарышкан лекцияларны дыңнап эрткен. Аңаа немей профессионал «хол салдыныышкынын» болдурбазының талазы-биле «Сайзырал» тѳвүнүң психолог башкызы Анна Сванестиң тренинг-кичээлин башкылар улуг сонуургал-биле хүлээп алган.
Ортумак школага чечен чогаалды башкылаарының нарын айтырыглары деп киирилде кичээлге дүрген ѳскерлип турар ниитилелге сѳстүң уран чүүлүн ѳѳредирде кичээнгейге алыр кол-кол айтырыгларга Институттуң директорунуң оралакчызы Эрик Норбу доктааган. Улаштыр чечен чогаал дээрге миф, шажын, философия болгаш эртем-биле бир дѳмей делегей кѳрүжүнүң база ону билип алырының бир онзагай чечен хевири дээрзин чугулалавышаан, ооң уран чүүлдүң системазында туружун кѳрген. База ол ышкаш литература теориязының кол билиишкиннерин, терминнерин база аймактарының онзагайын чугаалашкан.
Институттуң методистери Аңчы Хомушку болгаш Чочагай Хомушку тыва улустуң аас чогаалының улуг жанрларын болгаш биче жанрларын тус-тузунда тыва фольклористиканың сѳѳлгү шинчилелдери-биле холбап тайылбырлааннар. Лекциялар практиктиг кезектерлиг болуп, тодаргай сѳзүглелдерге сайгарылгаларны дыңнакчыларның киржилгези-биле чоруткан.
Ийиги хүннүң кол айтырыы – тыва чогаалды болгаш аас чогаалын башкылаарының методиказы. Аңаа шүлүк, проза болгаш шии аймактарының жанрларын башкылаарының теориязын болгаш методиказын амгы үениң педагогиктиг туружундан сайгарып көөр.
Драма теориязының болгаш шии чогаалдарын башкылаарының дугайында ажылды Эрик Норбу чорудар.
Прозаны башкылаарының айтырыгларын методист болгаш дээди категорияның башкызы Чечек Сарыглар арга-дуржулгазы-биле холбап эрттирер. «Лириктиг сѳзүглелдерни ѳѳредири» деп теманы Институттуң эртем ажылдакчызы Аянмаа Салчак номчуур. Кичээлдер аразында башкылар «Аңгыр-оолдуң тоожузу» деп уран-чечен фильмни кѳѳрү база планнаттынган.
Үшкү хүннүң кичээнгейинде – практиктиг угланыышкын: уран-чечен сөзүглелдерниң аянныг номчулгазынга мастер-классты Тываның улустуң артизи Саяна Сат башкыларга эрттирер. Номчулгага сонуургалды оттурарының болгаш күштелдирериниң аргаларының база тыва чогаал кичээлдеринге амгы технологияларны ажыглаарының талазы-биле мастер-класстарны боттарының арга-дуржулгазынга даянып, Абила Майынды болгаш Людмила Сеглеңмей тус-тузунда эрттирерлер. Ооң соонда тѳгерик столга башкылар болгаш лекторлар ниити сайгарылганы чорудуп, курстарның түңнелин үндүрер.
Тыва чечен чогаал – уран чүүлдүң бир хевири болгаш тыва улустуң делегей кѳрүүшкүнүнүң чечен илээрээшкини болганда, ооң башкылаашкыны тускай кичээнгейни болгаш чогаадыкчы чорукту ѳѳредилге адырындан үргүлчү негеп турар. Ылаңгыя амгы үениң сургуулдарының тѳрээн дылын билири нарыыдап келгенде, чогаал башкылаашкыны нарыыдап, аңаа сонуургалды оттурарының, уран-чечен делегейниң онзагайларын тодарадып билириниң янзы-бүрү аргаларын ажыглап билири – башкыларның мурнунда турар чугула методиктиг айтырыг болур.
