Тыва Республиканың Чазааның чанында Тываның гуманитарлыг болгаш тускай социал-экономиктиг шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол биле «Көшкүн чоннарның найыры» деп делегей чергелиг бирги Го фестивалының аалчызы кылдыр Тывага аалдап келген Хөй-ниитиниң үзел-бодалын шинчилээр бүгү-российжи төптүң чиңгине директору Валерий Федоровтуң аразында ужуражылгага ооң дугайында дугуржулга чедип алдынган.
Россияда хоочун эртем-шинчилел төвүнүң удуртукчузу Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң эрттиргени «төгерик столга» республиканың эртемденнериниң сөөлгү чылдарда чоруткан шинчилелдерин сонуургап дыңнаан.
“Төгерик стол” үезинде Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң директорунуң тускай угланыышкыннар талазы-биле оралакчызы Оттук Иргит «Тыва Республикада миграция: чылдагааннары болгаш социал айыылдары», Тана Ойдуп «Мурнуу Сибирь республикаларында школачыларның социал-профессионал угланыышкыннары», ТИГПИ-ниң социал шинчилелдер төвүнүң ажылдакчылары – Алия Сат “Тыва Республиканың амгы аныяктарының үнелелде угланыышкыннары”, Чаяна Даржаа «Тыва Республиканың девискээринде чурттап турар Соңгу чүк, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүк үндезин чоннарының социал байдалы» деп илеткелдерни номчаан.
Валерий Федоров коллегалары-биле ужуражылга тура, амгы үеде Россияның социология адырында байдалды болгаш сан-чурагайлыг үениң айтыышкыннарының дугайында чугаалаан. Ол аңгы-аңгы чылдарның эртем-шинчилел методиказынче, оларның эки болгаш багай талаларынче, хөй-ниитиниң үзел-бодалын шинчилээринге чаа аргаларны ажыглаарынче бодунуң көрүжүн үлешкен. Амгы үениң социологиязы онлайн хевирже шилчээн, ынчалза-даа оларның шынныынга улуг чигзиниглер бар. Ооң-биле чергелештир, телефон дамчыштыр шуут шын харыылаан айтырыглар практикадан үнүп эгелээн, чүге дизе бузурукчу хөөннүг долгаашкыннардан чоннуң бүзүрели аңаа чидип эгелээн.
Тываның гуманитарлыг болгаш тускай шинчилелдер институдунуң социологтуг шинчилелдер төвүнүң ажылдакчыларының «төгерик столга» таныштырган шинчилелдериниң бедик шынарын, ажылды шилиирде, ону шинчилээр арга-хевирни ажыглаанынга болгаш түңнелдерни ажылдап кылганынга бедик мергежилдиг чоруун эртемден демдеглээн. Социология тодаргай айтырыгларны шиитпирлээринче угланган тускай шинчилелдер, эртемденнерден доктаамал сайзыралды негеп турар. ВЦСИОМ бо угланыышкын-биле Тыва-биле кады ажылдажып, эртемденнерни стажировкаже хүлээп алырынга беленин дыңнаткан.
Хөй-ниитиниң үзел-бодалын шинчилээр бүгү-эвилел төвү – чуртта болгаш совет үе соонда үеде эң-не улуг эртем-шинчилел организациязы болуп турарын сагындыраал. 1987 чылда ССРЭ-ниң Күш-ажыл яамызының болгаш Бүгү-эвилелдиң профэвилелдерниң төп чөвүлелиниң чанынга Хөй-ниитиниң үзел-бодалын шинчилээр бүгү-эвилел төвү тургустунган. Төптү 1992 чылдан эгелеп Бүгү-российжи деп эде адаан.
