Биче хоорайларга болгаш төөгүлүг чурттакчылыг черлерге таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузар IX Бүгү-россия чергелиг мөөрейге тиилээн төлевилелдерни боттандырары-биле амгы үеде Кызыл, Туран, Шагаан-Арыг хоорайларда ажылдар кидин-түлүк.
«Амыдыралга инфратургузуг» национал төлевилелдиң иштинде «Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин тургузары» федералдыг программа хөй эвес чурттакчылыг черлерге хөй-ниити дыштанылга шөлдерин экижидеринге ол эки арга. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның айытканы езугаар, тудуг яамызы болгаш тус чер чагыргалары ажылдарның шынарын болгаш үезин хыналдада алган. Суурлар болгаш хоорайларның хөй-ниитижилери болгаш идепкейжилери төлевилелдерниң шынчы күүселдезин база хайгаарап болур.
Кызылдың чурттакчылары Национал культура болгаш дыштанылга парыгының чөөн талазында чаагайжыдылга ажылдарын хүннүң-не көрүп болур. Улуг-Хемниң эриинде чурумалдыг чер чайгаар үнген үнүштери-биле билдингир. Парктың экологиязынга улуг когарал чедирбези-биле, ыяштар чок, хостуг черлерге дыштанылга девискээрлерин тургузарын төлевилелде планнаан. Чаагайжыдар девискээрниң ниити шөлү муң ажыг гектар.
Төлевилелде девискээрни дөрт аңгы девискээрге чарган. Төп девискээрге дыштаныр черлер, хөй-ниити арыгланыр чери, арт-объектилер болгаш чадаг-тергелер тургузар черни тускайлаар. Селгүүстээр девискээрге арт-объектилер болгаш дыштаныр черлер турар. Эрик чоогунга хеме тургузар черлер, уран чүүл объектилери, шыпшың дыштанылга булуңу, чадаг-терге тургузар черни аңгылап, кирер чараш черни аян киир сиилбиир. Уруглар ойнаар шөлдерлиг болгаш аттракционнарлыг уруглар девикээри парктың эң бичии аалчыларынга бараан болур.
83 сая рубль түңге керээ чарган ажылдарны «Угулза» КХН холга алган. 2025 чылдың ноябрь 1-ге чедир объектини чаагайжыткаш, ажыглалче киирер.
Амгы үеде тудугжулар инженер четкилерин салып эгелээн. Тудуг организациязының төлээзи Шораан Саая Национал парктың езулуг каасталгазы болур төлевилелди боттандырары-биле ажылдаарынга тудугжулар сонуургалдыг дээрзин чугаалаан. Дыштанылга шөлүнүң «солун чүүлү» кургаг фонтан апаарын ол сонуургаткан: «Төлевилелде фонтанның хемчээли 4х4 дөрбелчин метр турган, ынчалза-даа ону 8х4 кылдыр улгаттырарын саналдаан бис. Хоорайывысты болгаш республикавысты таарымчалыг болгаш чараш кылдыр эде кылыр аргалыг болганывыска аажок өөрүп тур бис» – деп, тудугжу чугаалаан.
Национал парктың даргазының оралакчызы Михаил Табаев дыштанылга девискээрлери тыва аян-шинчини болгаш тыва культураны илередир деп демдеглээн.
Чаагайжыдылга төлевлелдери-биле Шагаан-Арыгда Дружба кудумчузунуң чадаг кижилер кылаштаар черин база Туран хоорайда Хамааты дайынының Маадыры Сергей Кузьмич Кочетов аттыг кудумчуну чаагайжыдар дээш эрги орукту база дериглерни адырар ажылдар кидин-түлүк чоруп турар. Ол ийи төлевилелдиң бирээзинге-ле 72 сая рубльди тускайлаан.
Ам бо үеде 2026 чылда чаагайжыдар хөй-ниити девискээрлери дээш онлайн-бадылаашкын чоруп турар. Тываның чурттакчылары июнь 12-ге чедир 2026 чылда национал төлевилел күүселдези-биле деткиир төлевилелдер дээш үнүн бээрлер.
Чижээ, Улуг-Хем кожууннуң чурттакчылары бо чылын аңгы-аңгы суурлардан болгаш Шагаан-Арыг хоорайдан киирген тос объектиден шилилдени кылыр. Бии-Хем кожуун национал төлевилел күүселдези-биле бо үеге чедир 14 девискээрни чаагайжыткан. Бо чылын бии-хемчилер дөрт төлевилел дээш бадылаар.
Июньнуң 12-ге чедир zagorodsreda.gosuslugi.ru порталынга бадылаашкын уламчылаар. 14 хар ажа берген хамаатылар бодунуң үнүн берип, шилилдени кылып болур.
