Тывада малдың онча-менди кыштаглаашкынын хандырар айны чарлаан

Республиканың мал ажыл-агыйларында малдың күш-деңгелин, белеткээн чеминиң бар-чогун база ооң шынарын хынаар үнүүшкүннер эгелээн. Тываның чазааның айтыышкынын күүседип, малдың онча-менди кыштаглаашкынын хандырган шалыпчы айда хыналдаларны чорудар.

Шалыпчы айның сорулгазы – ажыл-агыйларга марттың баштайгы он хонуундан эгелээш, апрель төнчүзүнге чедир үргүлчүлээр массалыг мал оолдаашкының кампаниязынга дузалажыры.

Ылаңгыя, мал чеминиң артыын тодарадып, немелде мал чеми негеттинип турар ажыл-агыйларның, ооң иштинде хууда ажыл-агыйларның даңзызын тургузарын Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызынга дааскан. Муниципалдыг болгаш регион фондузундан кымны, кандыг хемчээлдиг мал чеми-биле деткиирин шиитпирлээр тускай комиссияларның ажылын база тургускан.

Яамының тускай мергежилдиглериниң баш бурунгаар медээзи-биле алырга, кыштаглаашкында амдыызында онза бергедээшкиннер чок. Кыш чылыг болган, ынчангаш чайгы үеде ажыл-агыйларның белеткээни 246 муң тонна сигениниң январь төнчүзүнге чедир чүгле 70 муң хире тонназы ажыглаттынган, азы шупту мал ажыл-агыйларында дөрттүң бир кезиинден эвээш эвес кезии ам-даа бар.

Республика курлавырында амдыызында дегбээн 585 тонна сиген болгаш 250 тонна сула бар. Муниципалдыг курлавырда 1,13 муң тонна мал чеминиң бо хүнге чедир чүгле 91 тонназы ажыглаттынган, азы 10 хире хуузу. Кызыл кожуунда курлавырда мал чемин идепкейлиг ажыглаан, ында бөгүнде 49 хуу арткан. Каа-Хем, Чеди-Хөл, Эрзин, Тес-Хем база Чөөн-Хемчик кожууннарда муниципалдыг курлавырны база «ажыткан», ында белеткээн хемчээлдиң 82-ден 96 хуузу ам-даа бар.

Кадарчыларга дуза чүгле мал чеминде эвес. Көдээ ажыл-агый эргелелдериниң тускай мергежилдиглеринден, мал эмчилеринден, шагдаа ажылдакчыларындан, медицина ажылдакчыларындан тургустунган бригадаларның малчын турлагларже үнүүшкүнүн организастаарын республиканың эрге-чагыргазы тус чер чагыргаларынга дааскан.

Рейд бригадаларының киржикчи бүрүзү боттары хүлээлгелерлиг. Ылаңгыя полицейжилерге мал оорун болгаш ажыл-агыйның девискээринге өске-даа чурум үрээшкиннерин болдурбас, мал эмчилеринге – малдың күш-деңгелин, төрүүр малдың байдалын көөр болгаш чогуур эмчи дузазын чедирер, эмчилерге –малчыннарның кадыкшылын хайгаарап, удуртукчуларга – бөрүлерден камгалалды хандырып, мал одарларын далбыйлаарынга база ынаар орук аштаар тракторну быжыглаар даалгаларны салган.

Тывада ноябрьдан эгелээн мал кыштаглаашкынынче бүрүткеткен бир сая хире мал киргенин сагындыраал. Чедери берге черлерде 524 турлагда, ниитизи-биле 3369 аалда малды тудуп турар. Кожуун чагыргаларының тургусканы бригадалар шалыпчы айда бо ажыл-агыйларның шуптузун эргип кезиир.