Тывадан ада-ие комитеттериниң ийи төлевилели эгелекчи саналдар мөөрейинге тиилээн

Э.М. Примаков аттыг гимназияга Бүгү-россияның ада-иелер комитединиң ийиги хуралы болуп эрткен. Аңаа ада-иелер каттыжылгаларының эгелекчи саналдар мөөрейиниң түңнелдерин үндүрүп, тиилекчи төлевилелдерни адаан, ол ышкаш органның ажылының мурнады көөр угланыышкыннарын тодараткан.

Россия Федерациязының 78 субъектизинден 200 ада-ие комитеди, ооң иштинде Тывадан ийи комитет төлевилелдерин боттандырарынга акша-төгерикти алыр. Мөөрейни РФ-тиң Өөредилге яамызының деткимчези-биле Россияның “Билиглер” ниитилели организастаан.

Тываның Тожу кожуунда Л.Б. Чадамба аттыг Тоора-Хем ниити өөредилге школазының ада-ие комитединиң эгелээшкини жюриниң бедик үнелелин ап, 500 муң рубль шаңналын алган.
«Тожу: өг-бүле болгаш культуразы» өг-бүле фестивалының төлевилели «Сагыш-сеткил-мөзү-бүдүш кижизидилгези» номинацияга тиилээн. Фестиваль тожуларның аңгы-аңгы салгалын культура өнчүзүнүң темазы-биле каттыштырар: уруглар болгаш улуг улус национал ус-шеверлелдиң мастер-класстарынга киржип, иви малдың сүдүнден аъш-чемни белеткээрин шиңгээдир.

“Күш-ажыл кижизидилгези”номинацияга республиканың база бир төлевилели – Сүт-Хөл кожууннуң Суг-Аксы школазының “Ада-иениң этно-мастерскаязы” тиилээш, 500 муң рубльге төлептиг болган. Авторларның бодалдары-биле 5-11 класстың өөреникчилери ада-иелеринден аът дериг-херекселдерин, тыва хөгжүм херекселдерин база бажың эдилелдерин кылып өөренир.

Россия Федерациязының чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов Бүгү-российжи ада-ие комитединиң хуралынга киришкеш, сөөлгү чылдарда ада-иелер каттыжылгазының өөредилге болгаш кижизидилге чорудуунга ролюнуң улгатканын демдеглээн.

– 2040 чылга чедир бурунгаар көрүш-биле 2036 чылга чедир өөредилгени хөгжүдериниң эчис сорулгазын ажылдап эгелээн бис. Программа документизиниң ачызында, ниити сорулгалар болгаш сайзырал угланыышкыннарының дугайында ада-иелериниң, башкыларның болгаш школа директорларының ниити билиишкинни хевирлеттинер.

Бүгү-российжи ада-иелер комитеди тургустунган, ынчангаш угланыышкыннар аайы-биле ажылчын бөлүктерниң киржикчилери кылдыр эчис сорулганы белеткээринге силерниң киржилгеңерге идегеп турар бис. Бо ажылга ада-ие комитединиң кежигүннериниң киржилгези чугула – деп, Сергей Кравцов демдеглээн.

“Билиг” российжи ниитилелдиң чиңгине директору Максим Древаль Бүгү-российжи ада-ие комитединиң бадылаан Ада-иелер каттыжылгазының эгелээшкиннериниң бирги мөөрейиниң тиилекчилер даңзызын дыңнаткан. Максим Древаль 2025 чылда мөөрейниң ийиги сезону болурун чарлаан.

– Ада-ие ниитилелиниң эгелээшкиннер мөөрейи бүгү чуртта улуг сонуургалды оттурган, ынчангаш ийиги сезоннуң эгелээнин өөрүшкү-биле чарлап тур мен. Бо хүнден эгелеп киржир дээш баш бурунгаар билдириишкиннерни киирип болур силер, а чагыгларны албан езузу-биле хүлээп эгелээрин немей дыңнадыптар бис. Бирги сезоннуң арга-дуржулгазын кичээнгейге алыр бис, биске кол чүүл – мөөрейге киржилгени ада-иелерге эптиг кылдыр кылыры. Төлевилелче киржир кижи бүрүзүнге чедиишкиннерни күзедим – деп, Максим Древаль онзалап демдеглээн.

Россияның 78 регионундан 200 төлевилел мөөрейге тиилээн. Он регион беш болгаш оон хөй шаңналдарны ойнап алган. Башкортостан Республиканың 10 төлевилелин акша шаңналдары-биле демдеглээнинден, регион тиилекчилерниң бирги одуруунче үнген. «Ада-чуртчу кижизидилге» угланыышкында эң хөй – 55 төлевилел тиилээн. «Сагыш-сеткил-мөзү-бүдүш кижизидилгези» (41) база “Күш-шыдал кижизидилгези” угланыышкыннар бажында үштүң санында.

Мөөрейниң сайтызындан тиилекчилерниң долу даңзызын көрүп болур. Олар 2024 чылдың төнчүзүнге чедир ол акша-хөреңгини алгаш, школаларынга кижизидилге шөлдерин сайзырадыр төлевилелдерин боттандырып эгелээр.

Ада-ие ниитилежилгезиниң эгелээшкиннер мөөрейниниң тиилекчилерин болгаш келир үеде киржикчилерин Билиг.Академия «Ада-ие болгаш кижизидилге системазы: келир үени кады хевирлээрлээли» онлайн-курузунче бир дугаарында коштунарынче чалап тур. Уругларны кижизидерде, сайзыразырда база деткиирде бодунуң ролюн хандыр билип алыр күзелдиг шупту ада-иелерни курсче чалап турар.