Тываның Баштыңы калчаа аарыглыг черлик ыттар-биле демиселди күштелдеририн негээн

Октябрьның төнчүзүнде Тываның найысылалынга ийи черлик ыттан калчаа аарыының халдывырын тыпкан соонда, айыылдыг аарыг тывылган черден үш километр радиустуг карантин девискээринде ветеринарлыг профилактика ажылдары чоруп турар. Тус черниң чурттакчылары аажы-чаңы өскерилген бир ытты дыңнаткан соонда, лабораторлуг шинчилелдер эксперттери патологтуг материалды шинчилээниниң түңнелинде база бир таварылганы бүрүткээн.

Ветеринария эргелелиниң чугаалап турары болза, ол кезектиң чону ытты эки билир турган, кажан ол чиктии аажок апаарга, ооң дугайында дарый дыңнаткан. Чурттакчыларның дыңнадыы бадыткаттынган. Ынчангаш калчаа аарыглыг база бир ыттың илереттингени-биле Кызылда чарлаттынган карантинни ам база ийи айже узаткан.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тургустунган байдалга хамаарыштыр харыысалгалыг албан черлеринге чогуур хемчеглерни чорудуп, чурттакчы чондан дүвүрээзинниг дыңнадыгларны дүрген кичээнгейге алыр айтыышкынны берген. Ук угланыышкында ол ажылды хынаар даалганы Тываның Чазааның даргазының оралыкчызы Уран-оол Ондарга берген.

Росхереглелхайгааралдың Тыва Республика талазы-биле эргелели ыттарга ызырткаш эмчи дузазы дилеп келгеннерниң саны көвүдеп турарынга дүвүреп, республиканың удуртулгазынче элээн каш саналдарны белеткээн. Тываның кол санитар эмчизи Людмила Салчактың дыңнадыы-биле алырга, халдавырлыг аарыгның бо байдалы дириг амытаннарга болгаш кижилерге онза айыылды тургузуп болур.

Албан чериниң дыңнатканы-биле алырга, Кызылга калчаа аарыынга удур кызыгаарлаттынган хемчеглерни октябрь 30-де чарлаанындан бээр, хоорайда 47 ыт халдаашкыннары бүрүткеттинген, оларның 29-у эпизоотиктиг черден үш километр радиус иштинде болган.

Дириг амытаннарга болгаш кижилерге халдавырлыг аарыгларның тарап-нептерээр айыылы-биле холбашкан онза байдалдар үезинде, ээзи чок дириг амытаннар-биле ажылдаарының тускай чурумун тургускан дүрүмнү регион деңнелинге хүлээп алган Бурят Республикада хоойлужудулганың дээштиг арга-дуржулгазын өөренип көөр санал-оналды эпидемиологтар киирген.

калчаа аарыынга удур кызыгаарлаттынган хемчеглер үезинде Кызылда черлик ыттарны тудуп, азырал амытаннар ээлери-биле кады идепкейлиг ажыл чоруп турар. Ийи бригада дүн-хүн чокка кудумчулардан черлик ыттарны туткаш, хоойлуда доктааткан чурум езугаар ветеринарлыг хыналда хемчеглерин чорудуп турар. Тускай эксперт комиссиязы аарыгзыг ыттың кадыкшылын, аарыг бар бе дээрзин хынаар. Карантинни чарлаандан бээр эпизоотиктиг девискээр черинден үш чүс хире ээзи чок ыттарны тутканын мэрия дыңнаткан.

Дириг амытаннар камгалакчылары кылдыр боттарын көргүскен чамдык хамаатылар черлик ыт тудар кампанияга идепкейлиг удурланып, бо-ла чөрүлдээни тургузуп турар. Росхереглелхайгааралдың Тыва Республика талазы-биле эргелели эмнеттинмес онза айыылдыг аарыг дугайында чугаа чоруп турар болганда, черлик ыттар тудукчуларынга моондактар тургуспайн, билиишкинниг болурун дириг амытаннар камгалакчыларынга сагындырган.
– Дириг амытынның аарый бергениниң им-демдектери көстүп келгиже, калчаа аарыының өөскүдүкчүзү халдавыр ооң чараазынга 10 хонук чоруур. Бир эвес халдавыр кижиниң мага-бодунче кире бээр болза, нерв оруу-биле тарап нептерээш, мээге чедип, төп нерв системазының ажылын тургузуптарындан өлүмге чедирер – деп, Людмила Салчак тайылбырлаан.

Мал эмчилери өрегелерни болгаш хөй аалдыг бажыңнарны кезип, тайылбыр ажылын чорудуп, азырал ыттарны, диистерни тарып турар. Бо хүнге чедир 4300 ажыг хууда бажыңнарны кезээн, 2500 хире азырал амытаннарны халдавырга удур тарыткан. Үш чүс хире дириг амытаннар ээлери тарылгадан ойталаан.

Эксперттерниң тайылбырлап турары-биле алырга, хоорайга халдавырның айыылы улгатканын барымдаалап, боттарының күзели-биле ындыг шиитпир хүлээп алыры шын эвес. Шупту «ойталааннарның» дугайында медээни Роскөдээажыл-агыйхайгааралының территоралдыг органынче дамчыдар, оон азырал амытаннарның ээлери боттары келгеш ыдын, диизин тарыдарын негээр. Тарыдарындан шуут ойталаар болза, торгаалга онаажыр. Бир эвес тарытпаан азырал амытан калчаа аарый бергеш кижини ызырыптар болза, ол кижи аарааш чок болган таварылгада кеземче харыысалгазын онаар.

Тываның найысылалында калчаа аарыынга удур +79016444925, 2-95-11 дугаарлыг “изиг шугум” телефону ажылдап турар. Карантин үезинде Оюн Курседи кудумчузунда 6 дугаар бажыңда ветеринарлыг тарылга кабинеди дыштаныр хүннер чокка, 9:00 шактан 21:00 шакка чедир хүлээп ап турар. Калчаа аарыының им-демдектери бар ийикпе, азы каржыланган ээзи чок ыттар дугайында дыңнадыгларны чаңгыс аай «112» дугаарлыг телефонче дыңнадып болур.