Тываның эрге-чагыргазы балык үлетпүрүн хөгжүдер ажылды күштелдирер

Республикага бо чылын 876,2 тонна хемчээлдиг балыкты тудар тургаш, балык тывыжының субъектилери-биле 18 керээ езугаар, херек кырында 347,85 тонна тывышты алган (сүмелээн ниити хемчээлдиң 60 хуузу). Берген квотаның 31 хуузун, азы чүгле 105,32 тонна хирени октябрьның эгезинге чедир туткан.

Чоокта чаа эрткен Тываның Балык ажыл-агый чөвүлелиниң хуралынга эртемге даянып тургаш балык үлетпүрүн хөгжүдер ажылды чогумчударын, мурнакчы ажыл-агыйларның арга-дуржулгазын нептеретпишаан, саң-хөө дузазының хемчээлин улгаттырар, адырны деткиири-биле федералдыг программаларга киржир эгелээшкиннерни идепкейжидер ажылды доктаамал чорударын шиитпирлээн.

Көдээ ажыл-агый яамызы квоталарның шоолуг шиңгээттинмээниниң чылдагааннарынга – суг объектилеринге чедериниң бергезин, ында балык тудар бүдүрүлгени хандырар тывыш болгаш бирги болбаазырадылгага херек инфраструктураның база балык продукциязы шыгжаар черниң чогун айыткан. Оон аңгыда, балыкты бүрүнү-биле болбаазырадыр амгы үениң бедик технологиялыг дериг-херекселдери-биле чепсегленген бүдүрүлге Тывада шуут чок болуп турар.

Бо чылын Мөңгүн-Тайганың «Арзайты» көдээ ажыл-агыйының хереглел кооперативинде балык консервазы бүдүрер берге болгаш техниктиг нарын ажылды бир дугаар эгелээн. Чаа туткаш доңурган болгаш дустаан балыкта хереглел амдыызында бар болза, а ыштаан болгаш кадырган балыкты шоолуг албайн турар.

Бир эвес сайгарлыкчылар продукциязын республикадан дашкаар саарып эгелээр болза, балык тывыжынга саналдаан хемчээл бүрүнү-биле шиңгээттинер, ынчан ооң болбаазырадылгазын чаа шынарже үндүрери чугула деп, Көдээ ажыл-агый яамызы демдеглээн.

Тывада балык ажыл-агый комплекизин хөгжүдер иштики программа ажылдап турар. Ында тус черниң бараан бүдүрүкчүзүнүң балык үлетпүрүнге ажыглаар материалдарын база дериг-херекселдерин садып алган чарыгдалынга субсидияны бээрин, ол ышкаш балык ажыл-агыйын азы болбаазырадылга цегин тудуп, хөгжүдеринге грант деткимчезин бээри көрдүнген. Бо чылын ол иштики программаже ниитизи-биле ийи сая рубльди тускайлаан.

Республикад балык ажыл-агый ажыл-чорудулгазының көргүзүглерин экижидер дизе, деткимчениң амгы хемчеглери чедишпезин практика көргүскен. Адырның хөгжүлдезин саадаткан айтырыгларны шиитпирлээр дизе, тускай мергежилдиглер-биле адырны хандырар, бараан бүдүрүкчүлерин деткиириниң чаа аргаларын ажылдап кылыр, бүдүрүлгениң техниктиг чепсеглээшкинин экижидер, балык болбаазырадыр дериг-херекселдер садып алырынче инвестиция акша-хөреңгизин хаара тудар дээш, улуг комплекстиг ажылдарны кылыр херек.

Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг келир чылдың бюджединче иштики программаның акшаландырыышкынын улгаттырар ажылды амдыызында Саң-хөө яамызы-биле кады кылыр даалганы Көдээ ажыл-агый яамызының мурнунга салган. Ылаңгыя садып-сайгарар балыктаашкынны хөгжүдеринче, республиканың сугнуң биокурлавырын тодарадыр эртем-шинчилел ажылдарын чорударынче акша-хөреңгини салыр, ол ышкаш балык продукциязын болбаазырадыр цехтер ажыдар бодалдыг тус черниң сайгарлыкчыларынга грант деткимчезиниң хемчээлин көвүдедири көрдүнген.

2023 чылда балык болбаазырадыр завод азы цехти, база үнелиг балыктар үүргенезин алыр байлаң фермазын ажыдар айтырыгны өөренип көөрүн Көдээ ажыл-агый яамызынга берген.

Тывада үлетпүр балык тывыжын албан езузу-биле чорудуп турар чээрби хире сайгарлыкчылар квотаның 78 хуузун шиңгээдип, азы 105,32 тонна балыкты туткан. «Партнер» КХН, хуу сайгарлыкчылар – А.Г. Молчанов, А.А. Аракчаа база А.А. Тюлюш ону күүсеткен. Республиканың балык тывыштыг субъектилериниң чартыындан хөйү чүгле 1,5-ден 3 тонна балык тывар эвээш квоталыг.

Бөгүнде регионда балык болбаазырадылгазын алды организация чорудуп турар. Шагаан-Арыгда «Партнер» КХН биле «Ногаан» КБК балык котлеталарын, тырткан эъдин бүдүрүп, ыштап, хеңмелеп, доңуруп турар. Кызыл хоорайда хуу сайгарлыкчы А.О. Монгуш балыкты ыштап, хеңмелеп, доңуруп турар болза, Тоора-Хемде А.Г. Петухов балык эдин тыртып, ыштааш, доңургаш садып турар. Эрзинде А.А. Аракчаа база балыкты чаагай кылдыр болбаазырадыр ажылдыг. Бо чылын Мөңгүн-Тайганың «Арзайты» КБК балык консервазы бүдүрер чаа цехти ажыткан.