Улуг-Хем кожууннуң эрес-кежээ ногаажыларының аразынга кожуун чергелиг мөөрейге улус идепкейлии-биле киришкенин чагырга чери дыңнаткан. Оларның аразында, өскелерге үлегерлиг, эр ногаажылар база бар.
"Өг-бүлениң шыгжамыры" төлевилелге даянып эрттирген мөөрейниң тиилекчилеринге шаңнал-макталдарны күскү дүжүт ярмарказының үезинде байырлыг байдалда тывыскан.
Шагаан-Арыгның чурттакчызы, дуржулгалыг ногаажы Алена Дүлүш "Тергиин ногаажы" мөөрейге бирги черни чаалап алган. Ол аныяандан тура ногаа, чечек тарыырынга ынак. Ооң хериминиң иштинде каш яңзы кат-чимис өзүп турар. Огородунда чылыткызынга чазын өзүмнерин тарып олурткаш, чалдарга ногаазын тарып эгелээр.
Ногаажының чечектери май айда-ла частып эгелээр. Он-чээрби янзы сорттуң чүзүн-баазын өңнүг чечектерин бодунга тарып алгаш, артыын таныш-көрүжүнге, эш-өөрүнге үлеп, чамдыызын садып-даа алыр. Ооң ногаазы база эки дүжүттү берип турар. Ол эрги өдек ириндизи, ыяш хүлү, торф, ыяш ириндизи дээш өске-даа химия чок чемишчидилгени ажыглап турар.
Чайны чайладыр суггарар, ногаа болгаш чечектерин ажаар, чашпан-сигенин аштаар, чемишчидер ажылга студент уруглары дузалажырлар. Чодураазы Новосибирскиде күрүнениң эмчи университединиң 5-ки курсчузу, Аюша Бурятияның көдээ ажыл-агый академиязында база 5-ки курста өөренип турар.
Эрес-кежээ, холу чемзиг ава күзүн ажаап алган дүжүдүн болбаазырадып алыр чаңчылдыг. Ооң арыг-силиг шыгжамырында дузаан ногаазының, кат-чимизинден хайындырган каш янзы үүжезин кижи санап четпес. Дуржулгалыг ногаажы күрүне ажылынга ажылдавышаан, арга-арыгдан каттап, мөөгүлеп база четтигип турар.
Үнген-кирген чонун хол куруг чорутпас, албан бир-ле дузаан азы хайындырган үүжезинден сунуп, үдээр.
