Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Озвучка выделенного текста
Настройки
Обычная версия
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы
(видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию
Настройки Обычная версия
Шрифт
А А А
Фон
Ц Ц Ц Ц Ц
Изображения
Междубуквенный интервал
Одинарный Полуторный Двойной
Гарнитура
Без засечек С засечками
Встроенные элементы (видео, карты и т.д.)
Вернуть настройки по умолчанию

Тиилелгениң чаңгызы

9 декабря 2025
1

Гвардейжи дайынчы Хайдып Оюн

Оюн Шокар оглу Хайдып – тыва эки турачы, 2-ги взводтуң салбырының гвардейжи дайынчызы. Намдары болгаш дайынчы төөгүзү.

Оюн Хайдып 1907 чылда Таңды кожууннуң Элегес сумузунуң Көк-Булуң деп черге малчын арат Шокар Оюннуң өг-бүлезинге төрүттүнген.

Хайдып шериг назыны чеде бергеш-ле, 1923-1931 чылдарда чаа тургустунган Араттың революсчу шериинге албан эрттирген. Ол Бора-Шай, Чыргакыга болуп турган контр-революстуг тура халышкан кайгалдарны базарынга идепкейлиг киришкен.

Хайдып Оюн шеригге тыва бижикке өөренип алгаш, сумуга ээп келгеш, улуг-биче чонун бижикке өөреткен.

1932-1940 чылдарда Элегес экономкүрге ажылдаан. Дайын эгелей бээрге, эрес-соруктуг Хайдыпты 1941 чылда сумунуң даргазынга томуйлаан. Ол Тыва Чазактың кыйгырыы-биле сумунуң чонунуң суй-белээн, тарааны Кызылче Кызыл коштарга чүдүргеш, чедирерин организастап чораан.

Хайдып Оюн Көк-Булуңнуң тыва эки турачы оолдарын баштап алгаш, фронтуже аъттанган. Ол орук ара шериг белетекелин эрттип, 2-ги взводтуң 2-ги салбырының гвардейжи дайынчызы бооп, Деражно суур дээш тулчуушкунга эки турачылар санынга кирген. Киев госпиталынга чүгээртеп сегип чыткаш, дайындан чанган эш-өөрунге таваржып, Киевтен эмчи хептиг дезип үнгеннерниң бирээзи. Тыва Чазак ооң эрес-дидим чоруу дээш «Дайынчы шылгарал дээш» деп медаль-биле шаңнаан.

Хайдып Оюн чедир эмнедип албаанындан дайындан чанып келгеш, Бай-Булуң колхозунга чылгычылап тургаш, хайлыг дайынчы балыгның уржуундан 1952 чылда мөчээн.

"Тыва Арат Республиканың эки турачыларының дайынчы оруу». –А.Б. Конгар. – Барымдаалыг очерктер. – ООО «Тываполиграф». - Минусинск - 1922. – арын 203.

ТР-ниң Национал архивиниң белеткээн чүүлү

Аналитика и мнения