Тывада бода малдың сезен ажыг хуузун ящурга удур тараан

8 декабря 2025

Тывада бода малга ящур аарыынга (чараалаар аарыг) удур тарылганы массалыы-биле чорутканының түңнелинде, ол айыылдыг аарыгга удур малдың иммунитеди тургустунган.

Тываның ветеринария албаны ящур аарыынга удур таарымчалыг байдалды хандырарының регионалдыг программазы канчаар күүсеттингенин таныштырган.

2025 чылда улуг бода малдың 80 ажыг хуузун тараанының түңнелинде, ящур аарыындан малдың камгалалы чедип алдынган. Мал ажыл-агыйының хөй кезээн тургускан хой болгаш өшкү малдың баш санынга ындыг хевирлиг иммунитетти хевирлээр даалганы республиканың ветеринарлыг албан черлеринге берген.

Сөөлгү 50 чылдарда Тывага малдың ящурдан аараан чаңгыс-даа таварылгазы бүрүткеттинмээн-даа болза, кожавыс Моолдан халдавырның кирип кээп болурунуң айыылы улуг. Массалыг информация чепсектериниң дыңнатканы-биле алырга, сентябрьда Тыва-биле кызыгаарлажып турар кожа-хелбээ Баян-Өлгий аймаанга ящур аарыы көдүрүлген.

Ынчангаш Тываның эрге-чагыргазы мал-маганны ящурдан камгалаар тускай программаны ажылдап кылган. Бо программага дүүштүр халдавырның нептерээрин болдурбазы-биле беш девискээр – Мөңгүн-Тайга, Өвүр, Эрзин, Тес-Хем, Тере-Хөл кожууннарга халдавырның кирерин болдурбас «камгалал девискээрин» кылган. 2002 чылдан эгелеп «камгалал девискээриниң» ажыл-агыйларында мал-маганга камгалал тарылгаларны салыры албан апарган.

Ящурга удур мал-маганны массалыы-биле тарыырынга чарыгдал хөй үнер, ындыг болзажок, аарыг нептереп эгелээр болза, халдавыр чыпшынган малдың шуптузун чок кылыр апаар болгаш, улуг экономиктиг когаралга таваржыр.

Оон ыңай Тываның көдээ ажыл-агыйлары боттарының продукциязын аай-дедир садып-сайгарарынга, ол ышкаш мал-маганны чурттуң иштинче база даштыкыже үндүр садарынга ящурга удур тарыдып, шинчиткенин албан езузу-биле бадыткаан бижиктиг болуру албан.

Бүгү-делегейниң дириг амытанның кадык камгалал организациязы Россияның өске 68 субъектизи-биле кады Тываны база ящурга удур таарымчалыг регион кылдыр бадыткаанын сагындыраал.