Чүрээниң изиг оду шүлүктеринде

Тываның А. С. Пушкин аттыг национал ном саңының национал болгаш чурт-шинчилел чогаалының килдизинде Россияның болгаш Тываның чогаалчылар эвилелдериниң кежигүнү, шүлүкчү, очулдурукчу Роман Лудуптуң 60 харлаанынга «Чүрээниң изиг оду шүлүктеринде» деп номнар делгелгезин кылганын ном саңы дыңнаткан.

Ук делгелгеде чогаалчының чырыкче үнген Ийи чагаа (1990), Сарыг-шажынның ыдыктыг демдектери (1994), Чер-дээрниң кыйгызы (2002), Күскү сюита (2013) болгаш ажыл-ижиниң дугайында номнарны делгээн.
Р. Д. Лудуп Нарын ортумак школазын чедиишкинниг өөренгеш, Челябинскиниң юридиктиг техникумун, Тываның күрүне универсидединиң дыл салбырын дооскан база Санкт-Петербургта «Гунзэчойнэй» дацанынга өөренип чораан.

Ажылчын намдарын Эрзин кожууннуң социал-хандырылга чериниң улуг инспекторундан эгелээн. Нарын суурнуң комсомол организациязының секретарынга, клуб эргелекчизинге, ном саңынга ажылдаан. Ол кожууннуң «Сеңгилең» чечен чогаал каттыжыышкынының идепкейлиг киржикчизи болуп, шүлүктерин сайгартып, бөлгүмчүлерни сонуургадып, кичээнгейин бодунче хаара тудуп турган.

Чогаалче оруу 1989 чылда ажыттынган. Ооң шүлүктери кожуун, республика солуннарынга, «Улуг-Хем» сеткүүлге удаа-дараа үнгүлээн. Ооң баштайгы шүлүктери «Ийи чагаа» деп аттыг «Өзүмнер» (1990) деп ниити ат-биле үнген чыындыга парлалгаже үнген. «Чер-дээрниң кыйгызы» (2003) авторнуң ийиги ному. Шүлүкчүнүң үнү улам дыңзып, «Күскү сюита» (сюита – каш кезектен тургустунган ниити уткалыг музыкалыг чогаал) (2013) деп номун номчукчуларга сөңнээн. Ооң шүлүктеринде өртемчейже көрүжү, кижиниң иштики сеткил-сагыжының өскерлиишкиннериниң дугайында бодалдары онзагай, чараш поэтиктиг овур-хевир-биле илереттинген.

Роман Лудуп бодунуң көрүжүн, үзел-бодалын эде көрүп, ол талазы-биле лама эртемни чедип ап, чон ортузунга сарыг-шажынның өөредииниң нептередикчизи апарган. Ооң чонда «Сундуй башкы» деп буянныг ады делгереп эгелээн.

Р. Д. Лудуп шүлүктер бижииринден аңгыда, тибет дылдан «Аас-кежииниң алдын булаа» деп мөргүл номун тыва дылче очулдурган. «Сарыг-шажынның ыдыктыг демдектери», «Бурган чүнү көрүп турарыл?» деп угаадыглыг тайылбыр ажылдарны бижээн.